Giuseppe Tornatore sam we wstępie do tej niepozornej książeczki pisze, że jest ona niejako opowieścią i niejako scenariuszem; jest to „jeden z etapów pracy, poczynając od pomysłu, a kończąc na gotowym filmie” [2]. Jej przeczytanie zajmuje mniej czasu niż obejrzenie samego filmu – po odjęciu wstępu, posłowia i zdjęć zostają 84 strony, a po pobieżnym podliczeniu linijek tekstu okazuje się, że zmieściłby się on na 65 stronach. Czyżby więc było to odcinanie kuponów od filmu, który mnie osobiście lekko rozczarował?

Mamy oto Virgila Oldmana, znawcę obrazów, który je wycenia, rozróżnia autentyki od falsyfikatów i prowadzi aukcje, jest skrajnym samotnikiem i odludkiem i tworzy prywatną kolekcję 279 kobiecych portretów - nawiasem mówiąc, co wywołało w nim tę fascynację kobietami, a jednocześnie lęk przed nimi? Nie znalazłem odpowiedzi, a szkoda. Dalej, jest Billy Whistler, stary malarz i potajemny współpracownik Oldmana, kupujący dla niego portrety na aukcjach. Jest Claire Ibbetson, cierpiąca na agorafobię młoda spadkobierczyni wielkiej fortuny, która prosi Oldmana o wycenę i sprzedaż rodzinnego spadku; i jest Robert Larkin, młody wynalazca, rekonstruktor i w pewnym sensie powiernik marszanda. Jest też pewna karlica, mistrzyni umysłowych i matematycznych zagadek, która w pewnym momencie staje się kluczową postacią tej historii. Życie tych pięciu osób wiąże się ze sobą: nieufny i sceptyczny Oldman systematycznie zdobywa zaufanie Claire, sam z kolei zaczyna odkrywać w sobie uczucia, jakich nigdy nie doświadczał, przeżywa fascynację, której nie rozumie, ale która go pociąga – i kiedy się otwiera i odsłania, przekonuje się, że nic nie jest takie, jakim się pozornie wydaje.

Czemu więc jestem rozczarowany? Po prostu nie przekonuje mnie morał płynący z tej książki, jak również z filmu: skoro siedzisz w szczelnej skorupie, to się z niej nie wychylaj, bo tylko przeżyjesz gorzką porażkę. Smutny to wniosek, bo wynika z niego, że trzeba bardzo uważać, w kim się zakochuje i z kim się zaprzyjaźnia i przechodzi na „ty” – wniosek o tyle zaskakujący, że płynie nie z filmu braci Coen czy Quentina Tarantino, tylko Giuseppe Tornatore, którego uważałem za romantyka kina. A może chodzi o coś innego? Może chodzi o to, by nie gromadzić dóbr materialnych, tylko żyć z ludźmi i między nimi, a za brak tej wiedzy Oldman został ukarany? A skoro został ukarany, to dlaczego tak zimno i cynicznie? Przecież Oldman nie jest jakimś bydlakiem krzywdzącym ludzi czy po prostu złym człowiekiem – on jest tylko zdziwaczałym odludkiem, który chciał się otworzyć, ale dał się złapać „w tę pajęczą sieć, w której utknął” [3]. A może chodzi o jeszcze coś innego? Może chodzi o pokazanie, że trzeba być bardzo czujnym, by umieć odróżnić miłość od zauroczenia – Oldman w pewnym momencie zastanawia się „w jaki sposób można udawać uczucie, w które on, wyrafinowany znawca fałszerstw, tak naiwnie uwierzył” [4]. Może Oldman powinien wziąć przykład z komisarza Montalbano, który w „Wieku wątpliwości” sam dochodzi do przekonania, że miłość, kiedy zostawia miejsce na stawianie pytań, nie jest prawdziwą miłością, tylko fascynacją i pożądaniem. A może chodzi o zwykłą intrygę kryminalną i zwykłą rozrywkę - ale tutaj nie chce mi się wierzyć, by Tornatore nakręcił film będący prostym zabijaczem czasu. Zostaję więc z dużym znakiem zapytania; najpierw obejrzałem film, który to zaskoczenie wywołał, a potem przeczytałem tę książeczkę, która to zaskoczenie jeszcze zwiększyła. Książeczka przeznaczona jest więc, tak jak w posłowiu napisał reżyser Janusz Majewski, dla osób, które wcześniej zapoznały się z filmem – wydaje się więc, że jest ona swoistym dopełnieniem filmu - ale czy czymś więcej?

[1] Chłopcy z Placu Broni, "Kocham Cię", cytat z pamięci.
[2] Giuseppe Tornatore, „Najlepsza oferta”, tłum. Stanisław Kasprzysiak, wyd. Marginesy, 2014, str. 12.
[3] Tamże, str. 125.
[4] Tamże, str. 127.