Czy mieszkańcy Słowacji są potomkami pokonanego przez Madziarów mitycznego ludu króla Świętopełka? Kiedy Preszburg stał się Bratysławą i jaki interes miała w tym Praga? Na czym polegała słowacko-czeska "wojna o myślnik"? Wreszcie, jak w Europie Środkowej pozostać członkiem małego narodu prześladowanego przez widmo historycznych mitów i nadal utrzymać osobisty stosunek do własnej historii?

"Słowacy. Stulecie dłuższe niż sto lat" to wybór esejów historycznych nieznanego w Polsce "filozofa słowackich dziejów" i "narodowego nihilisty" - Ľubomíra Liptáka (1930-2003). Autor opowiada o Słowacji jak o "wyspie", która leży na szlaku ogromnych historycznych nurtów. Próbuje stworzyć syntetyczny obraz słowackiego doświadczenia oraz prześledzić kluczowe wątki dla historii i współczesności tego kraju. Przede wszystkim jednak, w sposób racjonalny i wyważony, opowiada o dylematach małego narodu w Europie Środkowej, który nie chce być obywatelem drugiej kategorii.

Książka składa się z sześciu części poświęconych m.in. europejskości i peryferyjności Słowacji, autorytarnym reżimom i walce z ich wpływem, modernizacji kraju i braku ciągłości w środowisku słowackich elit, problematyce pamięci indywidualnej i zbiorowej, czesko-słowackim relacjom oraz specyfice słowackiej historiozofii. Wszystkie eseje tworzą przejmujące świadectwo nakładania się na terytorium Słowacji kilku nieprzystających do siebie pamięci, różnych systemów wartości i odmiennych tradycji politycznych.


"Nie interesował go pierwiastek narodowy, ale ludzki - odpowiedzialnością za porażki Słowacji obarczał ludzi właśnie, zwłaszcza słabość ich charakterów i drapieżne, władcze ambicje. Słowaków pozbawiał romantycznych i mesjanistycznych iluzji, twierdząc, że ich historia jest zwyczajna - przy okazji burzył w ten sposób mitotwórcze skłonności małego narodu, tradycyjnie zakorzenione w XIX wieku" - pisze we wstępie Magdalena Bystrzak, autorka wyboru tekstów i tłumaczka książki.


[Międzynarodowe Centrum Kultury, 2019]