Typ recenzji: oficjalna PWN
Recenzent: Asia Czytasia (Joanna M.)

Któż z nas nie słyszał o Leonardzie da Vinci? Pozwolę sobie zaryzykować stwierdzenie, że jego dzieła są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych na świecie. Chyba nikt nie ma wątpliwości, kto namalował takie obrazy jak „Mona Lisa” czy „Dama z gronostajem” (powszechnie nazywana „Damą z łasiczką”). Historię tego drugiego dzieła opisuje Laura Morelli w powieści „Nocny portret”. Chcecie się dowiedzieć, jakie były jego dzieje i kto na nim widnieje?

Laura Morelli kreśli opowieść w dwóch liniach czasowych. Jedna to okres II wojny światowej i masowe kradzieże dzieł sztuki w imię ich ochrony. Głównymi bohaterami są tu Edith i Dominic. Ta pierwsza to pochodząca z Monachium konserwatorka zabytków. Dostaje zadanie odszukania wartościowych przedmiotów znajdujących się na terenie Polski. Dominic natomiast stoi po przeciwnej stronie frontu. Zostaje włączony do grupy tzw. Obrońców Zabytków. Zabiegają oni o odzyskanie skradzionych dzieł i oddanie ich właścicielom, jeżeli to możliwe.

Równolegle przynosimy się do XV wieku i obserwujemy proces powstania obrazu. Mamy przyjemność poznać uwiecznioną na nim kobietę, czyli Cecilię Gallerani – kochankę księcia Mediolanu – oraz samego mistrza da Vinci. Wkraczamy w świat dworskich intryg oraz genialnego umysłu.

Co jest istotne dla czytelnika, to, że książka napisana jest z perspektyw czterech wymienionych przeze mnie postaci. Autorka w krótkich rozdziałach przeplata wydarzenia, w których biorą udział te osoby. Co ciekawe, przeglądając pierwsze opinie o książce zauważyłam, że czytelnicy po równo obdarzają sympatią poszczególne wątki. To znaczy każdy zwraca uwagę na coś innego, co go zaintrygowało w „Nocnym portrecie”. Można powiedzieć, że taka różnorodność postaci sprawia, iż różni odbiorcy odnajdą się w tej powieści.

Ja z największym zainteresowaniem śledziłam opowieść Cecilii. Laura Morelli przedstawiła kobietę inteligentną, acz naiwną. Kogoś, kto jest poniekąd ofiarą swoich czasów. Cecilia jest ambitna i wyedukowana. Jak na kobietę, należałoby dodać. Jest bardzo zdeterminowana w realizacji swoich marzeń, jednak jej pozycja, dostęp do informacji, możliwości są ograniczone. Wątek ten można oceniać jako kobiecy, a nawet plotkarski. Jednak mnie wciągnął bez reszty. Sieć intryg, a w nich fascynująca postać. Kobieta wyjątkowa, która musi stoczyć walkę z obyczajami i prawem. Edith, inna bohaterka powieści, powiedziała o niej: „Wydaje się, że zwróciłaś na siebie uwagę chciwego ogarniętego manią mężczyzny”[1]. Jest to dwuznaczne stwierdzenie, bo sama Cecilia zwróciła uwagę potężnego księcia swoją urodą, a – po latach – jej portret dalej rozpala żądzę (tym razem posiadania) kolejnych ludzi.

Spójrzmy jeszcze przez moment na „Nocny portret” jako całość. Powieść może wdawać się dość stonowana, jak na burzliwe czasy, o których opowiada. Zarówno II wojna światowa, jak i rywalizacja wśród włoskich miast to – delikatnie mówiąc – niespokojny czas w historii Europy. Laura Morelli koncentruje się na sztuce, a narrację prowadzą wrażliwe postacie. To nadaje całości delikatny efekt. Mnie to nie przeszkadza, bo cel książki, czyli opowiedzenie historii portretu „Dama z gronostajem”, został zrealizowany. Natomiast przyczepię się odrobinę do dynamiki. Zazwyczaj krótkie rozdziały sprawiają, że książkę czyta się szybciej. Szczególnie sprawdza się to przy kryminałach, gdzie zwroty akcji umiejscowione na końcu rozdziału podsycają ciekawość czytelnika. W przypadku powieści historycznej sprawa wygląda trochę gorzej. W „Nocnym portrecie” „twistów” nie ma aż tyle, żeby autorka co chwilę zarzucała nimi czytelników. Do tego poznanie czwórki głównych bohaterów trwa dość długo. To sprawia, że fabuła wolno nabiera rozpędu.

Powieść „Nocny portret” oceniam pozytywnie. Lubię motyw sztuki w literaturze, a Laura Morelli sprawne opowiedziałam nam historię powstania i dalsze dzieje słynnego dzieła Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”. Ujęła ją w ramy lekkiej powieści historycznej, przedstawiając losy kobiety, która działa na zmysły mimo upływu czasu.

[1] Laura Morelli, „Nocny portret”, tłum. Anna Cichowicz, wyd. Arkady, Warszawa 2023, s. 153.

Ocena recenzenta: 4/6