W tym roku mija już tysiąc siedemset lat od wydania przez cesarza Konstantyna Wielkiego tak zwanego edyktu mediolańskiego (312 rok naszej ery), który wprowadzając wolność wyznania sprawił, że status religii chrześcijańskiej w państwie rzymskim radykalnie się zmienił. Z religii pogardliwie tolerowanej lub czasem nawet prześladowanej chrześcijaństwo stało się religią pełnoprawną i rozpoznawaną przez państwo rzymskie. Od tego właśnie ważnego momentu dziejowego chrześcijaństwa, faworyzowanego od tej pory poza krótkim okresem (rządy Juliana Apostaty) przez władzę cesarską zaczyna ono bardzo szybko tracić swój pierwotny charakter. Pokusy ziemskie, jakie nieodłącznie towarzyszą władzy sprawiają, że już tylko nieliczni ‘’galilejczycy’’ umieją się im oprzeć. Cały czwarty wiek ery chrześcijańskiej jest wielkim przełomem historycznym, który został obiektywnie i zarazem pięknie przedstawiony, ze szczególnym naciskiem na jego dramatyczną końcówkę przez polskiego pisarza Teodora Jeske-Choińskiego w jego powieści pt. ''Ostatni Rzymianie'' (link: Ostatni Rzymianie: Powieść z czasów Teodozjusza Wielkiego (Jeske-Choiński Teodor)). Główny bohater ze strony chrześcijańskiej, czyli Winfrydus Fabrycjusz posiada już cechy mocno średniowieczne. Jest on mężem pełnym żarliwej wiary, który jest waleczny, gwałtowny i bardzo łatwo ulega on swoim wielkim namiętnościom. Wspomniane cechy charakteru, jakże dalekie od cenionego przez starożytnych opanowania staną się źródłem wielu kłopotów, którym główny bohater będzie musiał stawić czoła.

W przypadku dwojga głównych bohaterów omawianej książki o ostatnich poganach rzymskich z końca IV stulecia ery chrześcijańskiej została w sposób znakomity pokazana beznadziejność i co za tym idzie niemożliwość stworzenia zdrowego związku między ludźmi z różnych kultur.

Podsumowując swój wywód stwierdzam, że czasem warto jest się cofnąć do zapomnianych staroci, by odkryć na nowo godne uwagi dzieła.