Rec. Przemysław Klaman
Ocena: 5/6

Latem 1940 roku hitlerowskie Niemcy rozpoczęły lotniczą ofensywę przeciwko Wielkiej Brytanii, chcąc zniszczyć Królewskie Siły Powietrzne, uzyskać panowanie na niebie nad Anglią, złamać morale Brytyjczyków i w ten sposób przygotować grunt pod skuteczną inwazję na ich wyspę. Działania wojenne pomiędzy Luftwaffe, a lotnictwem Zjednoczonego Królestwa od lipca do października 1940 roku przeszły do historii pod nazwą bitwy o Anglię. Polski Dywizjon 303 odegrał w tej bitwie chwalebną i ogromnie istotną rolę.

Richard King wprost przyznaje, że do napisania Dywizjonu… zainspirowała go powieść Arkadego Fiedlera Dywizjon 303. Postanowił jednak, w przeciwieństwie do polskiego autora, podjąć próbę rzetelnego historycznego opisu udziału tej jednostki w letniej kampanii 1940 roku. Opisu, który okazuje się nie tylko niewiarygodnie wręcz bogaty w szczegóły, ale i rzetelny, poparty udokumentowanymi źródłami. Gdziekolwiek pisarz z konieczności ucieka się do spekulacji, wyraźnie to zaznacza, uczciwie przedstawiając całe swoje rozumowanie oraz przyczyny, dla których doszedł do takich, a nie innych wniosków. Podaje także inne możliwe interpretacje wraz z kontrargumentami.

Zanim jednak czytelnikowi dane będzie zapoznać się z fascynującymi losami pilotów trzysta trzeciego, zostają mu oni krótko, lecz starannie przedstawieni. Każdemu poświęcono od kilku linijek do mniej więcej strony. Łatwiej jest dzięki temu zrozumieć ich zachowania i decyzje, podejmowane nierzadko w ułamkach sekund podczas walki w powietrzu. Wprowadzenie obejmuje także rys historyczny sytuacji wojennej i drogę, jaką przeszli polscy lotnicy, by znaleźć się w tytułowej jednostce.

Dzień po dniu, starannie opisano każdy dzień życia dywizjonu od 30 sierpnia do 31 października 1940 roku. Z godną podziwu pieczołowitością King odtworzył i przedstawił każdą misję bojową, każdy patrol i każdą walkę. W tej staranności poszedł tak daleko, że wykonawszy tytaniczną pracę, dokonał analizy starć toczonych danego dnia, raportów wywiadu, raportów naziemnych obserwatorów, a także list strat obu stron. Dzięki temu mógł podjąć próbę przypisania wszystkich zestrzeleń trzysta trzeciego do konkretnych maszyn Luftwaffe o konkretnych numerach i dzięki temu dokonać weryfikacji zgłoszonych przez jednostkę zestrzeleń. Szczegółowość jego analiz robi ogromne wrażenie.

Przy tym, Dywizjonowi… daleko do suchego zestawienia dat, zestrzeleń i numerów samolotów (choć takie zestawienie umieszczone jest na końcu książki). Przeplatając własną narrację fragmentami z dzienników samych pilotów, autor prowadzi fascynującą opowieść o losach ludzi rzuconych na odległą od ojczyzny wyspę, której przyszło im bronić wbrew barierze językowej, różnicom kulturowym, wreszcie na początku nawet wbrew samemu dowództwu Królewskich Sił Powietrznych.

Na zakończenie zamieszczono analizę sytuacji Polski po wojnie, a także opisano powojenne losy lotników dywizjonu. W skrócie opisano także będącą inspiracją powieść Arkadego Fiedlera, oceniając z historycznego punktu widzenia jej poszczególne rozdziały. Wreszcie, na samym końcu, znajduje się tabelaryczne zestawienie pilotów, maszyn i zestrzeleń z podziałem na nazwiska i na dni.

Bardzo dobre jest tłumaczenie, któremu można przypisać bodaj jeden jedyny błąd na całą książkę - określenie Foreign Office jako MSW.

Czytelnicy, którzy nie są miłośnikami historii mogą nie mieć cierpliwości przekopywać się przez dla nich być może nazbyt długie analizy każdego szczegółu konkretnej walki powietrznej czy spekulacje dotyczące miejsc upadku pojedynczego samolotu. Powinni więc odjąć co najmniej jedną gwiazdkę od oceny. Dla pozostałych, szczególnie zainteresowanych historią II Wojny Światowej, jest to pozycja obowiązkowa, której z cała pewnością nie będą żałować.