Narodowy epos irański „Szahname” został napisany w X wieku przez Abulkasema z Tusu w Chorasanie, zwanego Ferdousim. Dzieło to, dedykowane Mahmudowi z Gazy, obejmuje dzieje Iranu, począwszy od opowieści o stworzenia świata:

„Z nicości bowiem Bóg wszystko uczynił, żeby okazać Swą wszechmoc.
Takie są cztery początki żywiołów, wyprowadzone bez trudu i czasu: ogień płonący się wzbijał nad ziemię, ciemne pomiędzy wodami i wiatrem. Że najpierw się ogień burzył i wzdymał, od żaru tego zjawiły się lądy. A potem z ciszy zrodziło się zimno, a zasię od zimna znów rosła wilgotność”*,

poprzez legendarnych władców – założycieli irańskiego mocarstwa, aż do czasów współczesnych poecie.

Jak pisze tłumacz – Władysław Dulęba, stworzył swe dzieło Ferdousi „z mitów - wszelakich, przyrody, prestiżu, rytu - oraz z legend historycznych, które na ogół brzmią tym bardziej fantastycznie, im odleglejsze czasy opiewają. Do legend nam także zaliczyć wypadnie owe przetworzone przez ustną tradycję pokoleń dokumenty, jak mowy tronowe królów czy listy, które, jak się przekonamy, nie są wytworem czczej wyobraźni. Należy tu jednak podkreślić od razu, iż żaden z tych rodzajów nie występuje nigdy w czystej postaci. Zawsze tu mamy zespolenie pierwiastków mitu i historii, tej sprawiedliwej, przez wieki tradycji przefiltrowanej historii, która powiada nam o przeszłości więcej nieraz niż owa »prawdziwa«, dobrze przez naukowców przebadana. A przy tym żadnej relacji nie pozostawia Ferdousi bez swego poetyckiego komentarza”**.

„Księga królewska” składa się z 60 000 dwuwierszy (7-9 tomów). Jej polskie wydanie to wybór tekstów z tego ogromnego dzieła. Opuszczono przede wszystkim dwie olbrzymie części: opowiadającą o wojnie Keja Chosru z Afrasijabem oraz historię późniejszą, począwszy od opowieści o Aleksandrze Wielkim, aż do końca epopei. Wiersze opuszczone w tekście wybranym zostały powiązane z całością króciutkimi streszczeniami.



---
* Ferdousi, „Księga królewska: Wybór”, przeł. Władysław Dulęba, wyd. PIW, 1981, s. 42.
** Władysław Dulęba, „Przedmowa”, w: Ferdousi, op. cit., s. 10.