To nie jest książka smutna, tak jak nie jest smutnym krajem Belgia. To jest książka prawdziwa. "Cały smutek Belgii" autobiograficzna powieść Hugo Clausa opowiada o wojennych latach dzieciństwa i młodości Louisa Seynaeve, alter ego autora.

Bohatera poznajemy w roku 1938 jako jedenastoletniego chłopca w szkole z internatem prowadzonej przez zakonnice. Kiedy kończy się powieść, w powojennym roku 1946, Louis ma już lat 19 i właśnie chce wydać swoją pierwszą książkę. Miedzy tymi dwoma datami zawiera się najważniejsza część życia bohatera, jego dojrzewanie, przeobrażanie się z dziecka w młodzieńca, dorastanie i doświadczanie. Krytyczne i ironiczne, początkowo naiwne, obserwacje życia szkolnego, rodzinnego, społeczności lokalnej małego miasteczka Walle. Wraz z dojrzewaniem bohatera zmienia się świat, trwa druga wojna światowa, która przenicowała dotychczasowe prawdy i wartości. Dokonuje się więc zmiana podwójna, prywatna, osobista Louisa i totalna zmiana porządku światowego. Zmienia się też maleńka Belgia i jej obywatele.

Claus, przez pryzmat doświadczeń młodego chłopca i jego oczami pokazuje odwieczny konflikt między Flamandami i Walonami, nacjonalizmy i poczucie przynależności Flamandów do wspólnoty germańskiej w początkach wojny. Po jej zakończeniu rozliczenia ze zdrajcami, powolny powrót do normalności.

Jest to książka o dojrzewaniu i o wojnie, ale nie ma w niej ani krzty patosu lub martyrologicznego dramatu. Jest za to normalne życie ze zwyczajnymi ludźmi i ich zwykłymi problemami. Młody człowiek, egocentrycznie zapatrzony w siebie, nie zawsze dostrzega obiektywizm sytuacji. Patrzymy na świat oczami Louisa. Widzimy jego matkę, ojca, dziadka, babkę, ciotki, wujków i znajomych przez pryzmat doświadczeń i krytycznych osądów chłopca. A dla niego najważniejszy jest on sam, nawet nie wojna i trudna sytuacja polityczna ojca oskarżonego o zdradę.
Jest to więc opowieść o tym, co najważniejsze.



Cały smutek Belgii (Claus Hugo)