Gustaw Herling-Grudziński w swojej przedmowie do "Podróży do Burmy", którą napisał 30 lat po tym, jak powstała "Podróż", zastanawiał się, czy jest ona w jakimkolwiek stopniu aktualna. Otóż jest. Nie rozumiemy już chyba świata sprzed 1990 roku, który dzieliły i którym rządziły ideologie. Dziś komunizm, kapitalizm i nacjonalizm służą przede wszystkim jako łatki przy słownych przepychankach.

Z Herlingiem cofamy się do czasów, kiedy ideologie były żywe, co wcale nie znaczyło, że były jasne i proste. Komunizm nadal miał w sobie wiele z pierwotnego idealizmu, już był jednak skalany rozbiciem się o rzeczywistość W dużej części świata. Kapitalizm i demokracja nadal nie zawiązały pełnego przymierza. W świecie autorytaryzmów wybór takiej czy innej ideologii bądź systemu ekonomicznego sprowadzał się do wyboru czysto geopolitycznego i strategicznego. Herling prowadzi nas na jeden z frontów tego strategicznego konfliktu: do Birmy, która w latach 50-tych dopiero co odzyskała niepodległość, rozdarta była konfliktami etnicznymi, pogrążona oczywiście, jak cały trzeci świat, w beznadziejnej biedzie i tragedii niewykształconych i wyzyskiwanych mieszkańców.

Przedstawiony nam zostaje cały tragizm i dramat tych czasów. Nie było prostych odpowiedzi i rozwiązań. Sam Herling, wybierając się do Birmy na cykl wykładów i spotkań związanych z niebezpieczeństwem komunizmu, wydaje się być zdystansowany do opowiadania się za jakąkolwiek ideą czy stroną konfliktu. W królestwie relatywizmu, jakim były te czasy, całkowicie się z nim utożsamiamy.

Na uwagę zasługują fragmenty traktujące o pobycie i pracy George'a Orwella w Birmie w latach 20-tych. Herling przywołuje jego mniej znane opowiadanie "Shooting the elephant". Został on niedawno zekranizowany przez Duńczyków w formie krótkiej etiudy "Peacecorps". Poza tym autor sporo miejsca poświęca japońskiemu filmowi "Harfa birmańska", który ukazał się zaledwie kilka lat przed wizytą Herlinga w Birmie. Ta siatka kulturowych i ideologicznych powiązań może być szczególnie ciekawa dla osób, których życie i zainteresowania związane są z Azją.