"Pomysł napisania powieści «apokryficznych», czyli wymyślonych przez autora, który nie jest mną i który nie istnieje, urzeczywistniłem w książce «Jeśli zimową nocą podróżny». To powieść o przyjemności czytania powieści; bohaterem jest Czytelnik, który dziesięć razy zaczyna czytać jakąś książkę, ale z uwagi na zmienne okoliczności, niezależne od jego woli, nie może jej dokończyć. Musiałem zatem napisać początki dziesięciu powieści pisarzy wyobrażonych, którzy różnią się ode mnie i od siebie nawzajem: powieść zbudowaną na podejrzeniach i niejasnych doznaniach; powieść opartą na doznaniach namacalnych i krwawych; powieść introspekcyjną i symboliczną; rewolucyjno-egzystencjalną; cyniczno-brutalną; obsesyjnie maniakalną; logiczną i geometryczną; erotyczno-perwersyjną; sejsmiczno-pierwotną; apokaliptyczno-alegoryczną. Nie tyle próbowałem utożsamiać się z autorem każdej z dziesięciu powieści, ile starałem się utożsamić z czytelnikiem: opisać przyjemność z lektury prozy określonego gatunku, nie zaś z lektury konkretnego tekstu. Mimo to doświadczałem chwilami energii twórczej tych nieistniejących pisarzy. Starałem się zwłaszcza uwydatnić fakt, że każda książka powstaje w kontekście innych książek, w powiązaniu i konfrontacji z innymi książkami".

Italo Calvino, «Il libro, i libri», "Nuovi quaderni Italiani", przeł. Anna Wasilewska, Buenos Aires, 1984.


[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2023]