Książka: Dombey i syn

"Dombey i Syn" jest powieścią nie tylko o firmie, o zyskownych transakcjach i kontach bankowych. Rzadko chcemy widzieć, że istnieje tu jeszcze – nie, to nie kalambur! – FIRMA: samo uczucie, wierność i przywiązanie pana Dombeya. Jego świat subiektywny, mniemania i złudzenia, za które tak gorzko przychodzi mu płacić, są czymś innym niż czyny i twarde postępki człowieka interesu bez sentymentów. (...)
[Dickens] uczynił wszystko, by odczłowieczyć rysy postaci Dombeya. Kazał mu być tworem niemal bezosobowym, funkcją i wykładnikiem własnej profesji, istotą, która poza biurem naprawdę nie istnieje. Każde jego uczucie, każda myśl i dążenie poddane są bez reszty prawom przedsiębiorstwa. Rodzina, inni ludzie, ich życie i namiętności są tylko cegłami, z których składa się budowa nadrzędna, pomyślność interesu. Wspaniała to kreacja psychologicznej konsekwencji, w jej cieniu gubią się wszystkie romanse i awantury, traci swój blask nawet humor powieści. Można o niej powiedzieć, że napisana została dla pana Dombeya, podobnie jak opery pisze się dla tenora. Tak, wspaniała kreacja, odlew z jednej bryły, bez błędu i bez skazy. A przecież inna, niżeli chciał Dickens, bo wbrew jego zamiarom – nie odstraszająca*.

---
* Janusz Wilhelmi, "Posłowie", w: "Dombey i Syn", Charles Dickens, przeł. Zofia Sroczyńska, Roman Adamski, wyd. Czytelnik, 1959, t. II, s. 585-586