„Frankenstein” to prawdopodobnie jeden z najszerzej znanych utworów brytyjskiej klasyki, choć jak sądzę swoją popularność zawdzięcza zapewne w dużym stopniu licznym i przemawiającyn do wyobraźni ekranizacjom. Po tytuł ten sięgnęłam w ramach nadrabiania zaległości czytelniczych i niestety nieco się rozczarowałam.

„Frankenstein” to opowieść o młodym, wybitnie zdolnym naukowcu, który realizuje swoje ambicje tworząc i ożywiając monstrualnego „człowieka” i którego natychmiast po tchnięciu życia w swoje dzieło ogarnia przerażenie na widok tego, co stworzył. Potwór, mimo odstręczającej powierzchowności, jest obdarzony czułym sercem i pragnie bliskości innego człowieka, jego miłości i przyjaźni. Budząc jedynie strach i obrzydzenie wśród ludzi i nie mając najmniejszych szans na zrealizowanie swoich marzeń postanawia zemścić się na swoim twórcy.

Niezaprzeczalnie fabuła powieści i jej ostrzegawcze przesłanie pozostają oryginalne i intrygujące, mimo że na dzień dzisiejszy literatura science fiction obfituje w opowieści o stworzonej przez człowieka sztucznej inteligencji, która wymyka się jego kontroli i obraca się przeciw swojemu twórcy bądź twórcom. „Frankenstein” to nie jest jednak powieść sensacyjno-przygodowa, do jakich można by zaliczyć większość współczesnych historii tego typu. Autorka nie zadaje sobie nawet trudu, aby dopracować szczegóły – dowiadujemy się więc, że potwór z łatwością podąża za swoim twórcą po całej Europie, kryjąc się oczywiście w lasach i miejcach nie uczęszczanych przez ludzi, ale nie wiemy, jak to możliwe, że przez nikogo nie zauważony śledzi doktora w centrach wielkich miast, że wie doskonale o wszystkich jego planach i poczynaniach; również próba wyjaśnienia, jak to możliwe, że bez problemu uczy się czytać i mówić językiem literackim jest mało przekonująca. Nie jest to więc książka, po której możemy się spodziewać żelaznej logiki i konsekwencji, ale książka „z ambicją psychologiczną”, w której na pierwszym planie jest nieustająca, a zarazem mocno, moim skromnym zdanie, niestrawna, analiza rozterek głównego bohatera, tj. doktora Frankensteina.

Uciążliwe są też szczegółowe opisy przeżyć wewnętrznych i codziennych czynności bohaterów, których rola w tej historii jest marginalna. Moje osobiste poirytowanie wywołuje też popularny ongiś manewr mający na celu uwiarygodnienie historii w oczach czytelnika czyli opowieść w opowieści. Historię Frankensteina poznajemy z listów kapitana Waltona do siostry, mających na celu relacjonowanie wyprawy na biegun północny, podczas której poznaje on niefortunnego naukowca, który opowiada mu swoją historię. W środku powieści na krótko otrzymujemy punkt widzenia potwora, który swoje losy opowiada swojemu twórcy, a w tę historię jest też wpleciona kolejna opowieść niewiele mająca wspólnego z wątkiem głównym.

W takim nawarstwieniu i zagnieżdżeniu opowieści nie byłoby nic złego, gdyby nie widoczny aż nazbyt przerost formy nad treścią i nadmierne rozwlekanie pobocznych wątków. Jak na mój gust za dużo tu „ochów” i „achów”, egzaltowanych uniesień, kwiecistości języka i uproszczonego przeciwstawiania dobra i zła. Mimo że chwilami można mieć wrażenie, że autorka próbowała przemycić tezę, że to doktor Frankenstein, a nie jego potwór, jest w istocie „tym złym”, marnie jej to wychodzi. Narracja w większości prowadzona przez naukowca narzuca nam jego sposób postrzegania rzeczywistości, a on sam nie do końca chyba chce rozumieć ciąg przyczynowo-skutkowy, na którego początku znalazła się jego chora ambicja.

Posumowując, „Frankenstein” to klasyka, którą należy znać, ale nie zaszkodzi pozwolić sobie podczas jej czytania na odrobinę krytycznego spojrzenia, nawet wbrew utartym opiniom.