Drodzy moi bracia, ssaki dwunożne, pół wieku bawię się w tajnego socjologa. Teraz już wiem na pewno, że w każdym społeczeństwie jest zaledwie pięć procent osobników normalnych, to znaczy z prawidłowo uzwojonym mózgiem i dostatecznie czułym ekranem wrażliwości. Ci ludzie są uczestnikami czynnymi na przykład życia kulturalnego. Oni chodzą do kina i coś z tej sali kinowej wynoszą poza echem rechotu, czytają książki i czasem o nich myślą, muszą raz na parę miesięcy zajść do teatru czy wpaść na wernisaż malarski. Oni wszyscy rozumieją, co do nich się mówi, zauważają często bliźnich, ale oprócz tego spostrzegają wokół siebie przyrodę, są sposobni do przeprowadzenia pewnych procesów intelektualnych, których wynikiem jest poczucie odpowiedzialności, przyzwoitości i obowiązkowości. Wszystkie te cechy składają się na to, co nazywamy człowieczeństwem.

Pozostałe dziewięćdziesiąt pięć procent to osobnicy uwikłani w żmudny proces ewolucji, proces pełen błędów, niedopatrzeń, usterek i nawet pewnego chaosu. Dlatego sympatyczny jaskiniowiec żyje obok konkwistadora z czasów Kolumba, a dżentelmen z epoki lodowcowej sąsiaduje z łowcą mamutów ery trochę późniejszej albo wcześniejszej.

Zatem owe wspomniane wyżej pięć procent obsługuje w sensie społecznym pozostałych. Oni budują cywilizację i przyśpieszają tak zwany rozwój duchowy. Wystarczy tych pięć procent, żeby budować samoloty, tworzyć teorie matematyczne, pisać książki i wymyślać nowe religie. Owe pięć procent organizuje rygory, które tę resztę, te ofiary głupkowatej ewolucji, w jakim takim ordynku prowadzą ku niewiadomemu przeznaczeniu*.


---
* Tadeusz Konwicki, „Zorze wieczorne”, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1991.