Uwielbiam rosyjskiego pisarza, a więc do kolejnej jego pozycji podchodziłem z wielkimi nadziejami. Znowu opasły tom, ale Dostojewski pisze tak, że nie sposób się nudzić podczas lektury jego książek, a strony się dosłownie połyka. Niestety, nie tym razem - "Idiota" to droga przez mękę.

Mamy tutaj znowu wspaniały kunszt XIX-wiecznego pisarza i bogaty, niepowtarzalny styl, wyszukane słownictwo, porównania i opisy. No bo czyż nie piękne jest takie zdanie: "Twarz jego nie wyrażała najmniejszej ironii, najmniejszej refleksji; przeciwnie, zupełne, tępe upojenie poczuciem, że ma za sobą wszelką słuszność i prawo, a jednocześnie jakby dziwną i nieustanną potrzebę, by uważać się za stale pokrzywdzonego"*? Takich wnikliwych opisów wyglądu bohaterów, ich emocji oraz charakterów jest tu mnóstwo, a opisy te są bardzo szczegółowo nakreślone. Niestety, Dostojewski w tej powieści broni się jedynie stylem.

Głównym bohaterem jest książę Myszkin, który dziwnym zbiegiem okoliczności wplątuje się w sieć intryg wśród ludzi z wyższego towarzystwa; oczywiście jest wykorzystywany i wyszydzany przez każdego, a od niego samego aż bije naiwnością i głupotą. Tak więc treść można opisać jako melodramatyczną opowieść, której bohaterami są XIX-wieczni burżuje rosyjscy, a wśród nich jeden wszystko wybaczający, nieskończenie miłosierny i dobry, a przy tym naiwny i głupi, książę. Jeśli Dostojewski stworzył tę postać na wzór Chrystusa, to wyszła z tego jedynie jego karykatura.

Przeczytać można, chociażby dla wspaniałego języka i wyszukanego stylu Dostojewskiego, który jest głównym atutem tej powieści. Niestety, sporo jej brakuje do "Zbrodni i kary" czy "Braci Karamazow", a mnie nasuwa się takie oto podsumowanie: przerost formy nad treścią. Dostojewski jak zwykle w najwyższej formie, jeśli chodzi o styl; niestety, treść tej książki potrafi czytelnika zanudzić i ciężko jest ją skończyć.


---
* F. Dostojewski: "Idiota", przełożył Jerzy Jędrzejewicz, wyd. PIW, Warszawa 1984, str. 287.