Nota biograficzna;

Maksymilin Ciężki urodził się 24 listopada 1898 r. w Szamotułach, jako szósty z dziesięciorga dzieci, z ojca Józefa – cieśli budowlanego i matki Weroniki z domu Zarzyńskiej.

Podstawowe wykształcenie uzyskał w Szamotułach, kończąc Szkołę Rolniczą, maturę zdał w 1922 roku w Wilnie, uczęszczając do gimnazjum im. Stanisława Augusta.

Z własnoręcznie podpisanego życiorysu wynika, że w końcu 1914 r. M. Ciężki utworzył pierwsze oddziały skautów w Szamotułach, które z uwagi na nieprzychylność niemieckich władz lokalnych zmuszone były działać niejawnie. Ponadto przystąpił do werbowania ochotników do Legionów, wysyłając ich do punktu zbornego w Oświęcimiu. W roku 1916 zorganizował oddziały harcerskie w Szamotułach, Wronkach i Ostrorogu, którymi kierował do czerwca 1917 r.

W wieku 19 lat powołany do armii niemieckiej i po dwóch miesiącach szkolenia wysłany na front francuski. Nie przestał jednak współdziałać z organizacjami harcerskimi; w początkach 1918 r., będąc na urlopie, organizował zakonspirowaną grupę skupiającą broń od żołnierzy niemieckich.
W lutym 1918 r. został skierowany do Oddziałów Zapasowych Łączności w Ohrdruf. Tu po raz pierwszy zetknął się z radiotelegrafią i prawdopodobnie z szyframi – wiedzą, którą umiejętnie wykorzystał w późniejszej służbie na rzecz ojczyzny. Do listopada 1918 r. pozostał oficjalnie w dyspozycji armii niemieckiej, co nie przeszkodziło, że już na początku tego miesiąca współorganizował akcję przejmowania urzędów niemieckich i obsadzania ich Polakami.

Od 27 grudnia 1918 r. do 1 kwietnia 1919 r. uczestniczył w Powstaniu Wielkopolskim. O samym udziale w Powstaniu Wielkopolskim Maksymilian Ciężki pisze:
„27 grudnia 1918 roku na wieść o powstaniu w Poznaniu wespół z p. Wilhelmi utworzyliśmy oddziały powstańcze, które udały się jako pomoc do Poznania. 30 na 31 grudnia 1918 roku utworzyłem nowy oddział powstańczy, który wraz z p. Wilhelmi poprowadziłem na Wronki. Dworzec zajęliśmy o godz. 01.30 - miasto zaś w ciągu dnia 31 grudnia (rozbrojenie grentzschutzu i zajęcie centralnego więzienia). Po powrocie z Wronek brałem dalszy udział w pracach organizacyjnych. Dłuższa choroba uniemożliwiła mi udanie się na front.”

2 kwietnia 1919 r. Maksymilian Ciężki wstąpił w szeregi organizującej się armii wielkopolskiej, początkowo do poznańskiego oddziału radiotelegraficznego, skąd został wysłany na kurs łączności dla oficerów w Zegrzu k./ Warszawy (30 listopada 1919 r. do 14 marca 1920 r.). Wrócił jako podporucznik 2-go Batalionu Telegraficznego w Poznaniu.

Kolejno otrzymał dowództwo radiostacji przy 2-giej i 6-tej armii 18 dywizji piechoty w Pińsku, grupie operacyjnej Bieniakonie, dowództwie wojsk Litwy Środkowej w Wilnie oraz Centralnej Radiostacji w Warszawie.
Za udział w wojnie polsko-bolszewickiej Maksymilian Ciężki został odznaczony Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918- 1921.

24 marca 1923 r. M. Ciężki został przeniesiony do Oddziału II Sztabu Głównego W.P. jako referent, a później kierownik referatu (BS-4). Pełniąc tę funkcję podlegał między innymi ppłk Gwidonowi Langerowi. Współpraca i przyjaźń tych dwóch oficerów przetrwała do końca ich życia. Maksymilian Ciężki był odpowiedzialny za nasłuch radiowy niemieckich stacji, za łamanie szyfrów niemieckich, a jako kwalifikowany oficer łączności także za organizację sieci radiowej Oddziału II.

W opinii ppłk Stefana Mayera czytamy: »Wybitny oficer, bardzo zdolny organizator specjalnie w dziedzinie wywiadu radiowego, szyfrów obcych i techniki radiowej. Pracą swoją oddaje bardzo cenne usługi Sztabowi Głównemu, zwłaszcza w dziedzinie kryptologii i wywiadu radiowego.«

Dla Oddziału II M. Ciężki zbudował własną sieć radiową, obejmującą 40 stacji przystosowanych do pracy całodobowej. Natomiast dla celów łączności z odległymi placówkami wywiadu w Harbinie (Mandżuria) i Teheranie (Iran) oraz dla bezpośredniego kontaktowania się ze sztabami wojsk sprzymierzonych, przygotował krótkofalową stację stałą o dużej mocy w Pyrach pod Warszawą.

Od momentu pojawienia się w r. 1928 sygnałów szyfrowanych Enigmą M. Ciężki osobiście zaangażował się w próby złamania szyfrów tej maszyny. We współpracy z prof. Zdzisławem Krygowskim zorganizował kurs kryptologiczny dla grupy studentów Wydziału Matematyki na Uniwersytecie Poznańskim. Spośród absolwentów kursu do pracy w Biurze Szyfrów zaproszono trzech matematyków wykazujących największe uzdolnienia w zakresie kryptologii: Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego.

Od 1929 r. matematycy byli pracownikami filii Biura Szyfrów w Poznaniu, a w październiku 1932 r. zostali przeniesieni do Centrali Biura Szyfrów w Warszawie.
Prócz wspomnianego kursu M. Ciężki organizował także kursy kryptologiczne dla oficerów łączności na wypadek wojny.

Prace nad rozszyfrowaniem Enigmy trwające od pojawienia się pierwszych jej sygnałów do osiągnięcia pełnego sukcesu – łamania z dnia na dzień kodu Enigmy – były bez wątpienia ogromnym sukcesem również Maksymiliana Ciężkiego.

Za doprowadzenie do rozwiązania Enigmy (określone w największym skrócie) M. Ciężki otrzymał nagrodę pieniężną i Złoty Krzyż Zasługi.

Na przełomie lat 20-tych i 30-tych przypada współudział M. Ciężkiego w konstruowaniu polskiej maszyny deszyfrującej – Lacidy w fabryce AVA, ze znaczącym udziałem inż. Antoniego Pallutha, kpt. Michałowskiego, Piotra Smoleńskiego i kpt. Jana Garlińskiego.

Maksymilian Ciężki był częstym gościem w warszawskiej fabryce AVA nadzorując między innymi budowę cyklometrów, bomb kryptologicznych i polskich „klonów” niemieckiej Enigmy.

Sytuacja międzynarodowa i sytuacja Polski w r. 1939 doprowadziła do spotkania przedstawicieli radio-wywiadowców sojuszniczych państw, najpierw w styczniu w Paryżu, później w lipcu w Pyrach pod Warszawą. W obydwu konferencjach uczestniczył M. Ciężki. W trakcie konferencji lipcowej przedstawiciele wywiadu francuskiego i angielskiego zapoznali się z pełnym dorobkiem zespołu polskich kryptologów i otrzymali po jednym egzemplarzu polskiej Enigmy wraz z dokumentacją innych urządzeń kryptologicznych skonstruowanych przez polskich matematyków oraz informacjami o teoretycznych podstawach stosowanych metod łamania szyfrów.

Za wykonanie rozkazu z dnia 5 września 1939 r. dotyczącego ewakuacji BS-4 z Warszawy i zatarcia śladów odtworzenia i łamania Enigmy osobiście odpowiedzialny był M. Ciężki. Pomógł on również firmie AVA w zniszczeniu urządzeń służących do produkcji polskiej Enigmy i Lacidy oraz części do nich, i w samej ewakuacji. Wraz z zespołem osób związanych z BS-4 przekroczył granicę w Kutach i został internowany w Rumunii.

Uwolniony z internowania w wyniku starań wywiadu francuskiego 12 października 1939 r. M. Ciężki zgłosił się do „Stacji Zbornej dla Żołnierzy Polskich” w Paryżu, otrzymując przydział wraz z kryptologami do francuskiego ośrodka P.C. Bruno koło Gretz-Armainvilliers pod Paryżem. Praca na terenie Francji i Algierii trwała do listopada 1942 r. M. Ciężki był odpowiedzialny za sprawna łączność radiową, zwłaszcza z Londynem i Afryką (Algier). Pod jego kierunkiem polscy radiotelegrafiści pracowali nie tylko dla francuskiego wywiadu kierowanego przez mjr Bertranda, ale także bez jego wiedzy dla Oddziału II z siedzibą w Londynie.

Ewakuacja Ośrodka P.C. Cadix z Uzes nastąpiła tuż przed wkroczeniem Niemców na teren południowej Francji. M. Ciężki i G. Langer zdecydowali się na przekroczenie granicy francusko-hiszpańskiej w Pirenejach. Wskutek zdrady francuskiego przewodnika obaj oficerowie zostali w dniu 13 marca 1943 r. ujęci przez gestapo w miejscowości Perpignan i osadzeni w obozie dla internowanych w Compiegne. Przebywali tam do 9 września. Od 11 września 1943 r. do maja 1945 r. przebywali w obozie ILAG IV w zamku Eisenberg w Sudetach Czeskich. 7 maja 1945 r. M. Ciężki i G. Langer zostali wywiezieni do Karlsbadu i tam wyzwoleni przez II Armię Amerykańską.

21 maja 1945 r. Maksymilian Ciężki zameldował się w polskim przedstawicielstwie wojskowym w Paryżu, a 10 czerwca tego roku przybył do Londynu.

Gen. S. Kopański – szef Sztabu Naczelnego Wodza dekoruje w dniu 8 marca 1946 r. M. Ciężkiego Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

M. Ciężki przebywał w jednostce łączności Polskiej Armii na Obczyźnie jako szef Centrum Wyszkolenia Łączności I Korpusu W.P. w Kinross – Szkocja do momentu jej rozwiązania.

Został awansowany z dniem 01.01.1946r. na podpułkownika w Korpusie Oficerów Łączności na podstawie zarządzenia Naczelnego Wodza T. Bora Komorowskiego.

Po demobilizacji M. Ciężki nie wrócił do kraju. Umiera przedwcześnie 9 listopada 1951 r. w wieku 53 lat. Zostaje pochowany na cmentarzu Tywardreath w miejscowości Par w Kornwalii.

Maksymilian Ciężki był żonaty z Bolesławą z d. Klepczarek i miał trzech synów: Zdzisława, Zbigniewa i Henryka.

Zdzisław – ur. 01.08.1923r. w Warszawie, żołnierz A.K. aresztowany w styczniu 1944 r. przez gestapo, osadzony i rozstrzelany na Pawiaku w kwietniu 1944r.

Zbigniew – ur. 22.05.1926r. w Warszawie, żołnierz Z.W.Z., aresztowany przez gestapo 05.06.1942r., osadzony na Pawiaku, przewieziony do Oświęcimia, gdzie zginął w sierpniu 1942r.

Henryk – ur. 19.01.1929r. w Warszawie, żołnierz A.K., uczestnik Powstania Warszawskiego, więzień obozów koncentracyjnych i obozów pracy, jako jedyny z synów przeżył okupację. Przebywając do 1948r. w Anglii - spotkał się z ojcem.
-----
Opracowała - przy współpracy kryptologa i autora książki: „Enigma: Bliżej prawdy” Marka Grajka Enigma: Bliżej prawdy (Grajek Marek) - wdowa po Henryku Ciężkim (-) Barbara Ciężka [Poznań, dnia 29 października 2007r.]
Źródło: prywatna korespondencja.