Pisać o powieści Stanisława Lema to trudne zadanie, napisać, że się podobała, to banał. Powiedzieć, że ciekawa, ważna, poruszająca, to nic nie powiedzieć.
Powstała w 1948 roku powieść "Szpital przemienienia" to genialna odpowiedź na pytanie o kondycję człowieka w momencie dziejowej próby, jaką była druga wojna światowa.
Któż bardziej niż Stanisław Lem uprawniony był do zadania tego pytania i podjęcia próby odpowiedzi na nie. On, który wojnę tę przeżył i był świadkiem ludobójstwa.
Ta książka musiała powstać.

W warstwie fabularnej to opowieść o młodym lekarzu, Stefanie Trzynieckim, który trochę przypadkiem podejmuje pracę w szpitalu psychiatrycznym w Bierzyńcu. Akcja toczy się w pierwszych miesiącach wojny. Nikt nie zna jeszcze grozy wojennej i zdaje się czytelnikowi, że miejsce jest bezpieczne, z dala od niepokojów i zawieruchy wojennej.
Nastrój niepokoju narasta wraz z rozważaniami bohaterów, zwłaszcza poety Sekułowskiego, o kondycji człowieka. Bo czymże on jest, bilionem komórek, które zebrały się , aby ukonstytuować ciało żywego człowieka. "Każdy z nas jest losem, na który padła główna wygrana..." - mówi Sekułowski, ale w następnym rozdziale ten sam Sekułowski oznajmia: "Co za duch? Kim jest człowiek? Kupa! Kupa! Kupa!" Jesteśmy nieudanym projektem, Boga, losu, natury? Takie słowa nie dziwią w szpitalu psychiatrycznym. Marna istota nie zdaje egzaminu z człowieczeństwa w momencie próby. Jesteśmy ułomni i należy się z tym pogodzić. Jesteśmy okrutni i nie ma od tego ucieczki, jesteśmy samolubni i nic nie można na to poradzić. Nie ma litości.
"Sądzę, że są miejsca, w których nawet Bóg może się skompromitować" - mówi Stefan do księdza. W tym szpitalu kompromitują się wszyscy, bo wszyscy są bezradni wobec okrucieństwa losu? innego człowieka?

"Szpital przemienienia" to powieść będąca jednocześnie przestrogą. W 1948 roku pisząc tę książkę, Lem nasz wielki futurolog, nie mógł wiedzieć, że ostrzeżenia przed człowiekiem i jego szaleństwem, będą aktualne nawet po siedemdziesięciu latach. Dlatego uznaję lekturę tej książki za obowiązkową.





Szpital Przemienienia (Lem Stanisław)