„W roku 2018 rozpocząłem osiemdziesiąty czwarty rok życia. I widzę, jak przez Polskę i Europę przetacza się nawrotna fala ruchów bądź reżimów autorytarnych. Jednym z filarów propagandy, na których się wspierają, jest fałszowanie historii. Prawda historyczna często przestaje w takich warunkach istnieć.”

„W czasie, gdy w Polsce i w krajach naszego regionu tworzy się orwellowskie »ministerstwa prawdy«, kiedy fałszowanie przeszłości, czyli kłamstwo historyczne, przykrywa się dwoma połączonymi a nieprzystającymi do siebie słowami »polityka historyczna«, tym bardziej poczuwam się do dania świadectwa, często ostatniego, ludziom, których znałem, i wydarzeniom, które obserwowałem.”


Jerzy W. Borejsza – ur. w 1935 r. w Warszawie, historyk Polski i Europy XIX i XX wieku i publicysta, czołowy znawca faszyzmów europejskich, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, od 1975 roku do chwili obecnej pracownik Instytutu Historii PAN. Wykładał na wielu uczelniach europejskich, m.in. na uniwersytetach w Paryżu, Rzymie, Berlinie, Moskwie, Heidelbergu, Monachium, Dijon. Autor kilkunastu książek i ponad 350 artykułów drukowanych w dwunastu językach. Niektóre z nich zostały wyróżnione nagrodami historycznymi i literackimi (Nagroda Kościelskich 1974).


OSTATNI ŚWIADEK

Znany w świecie historyk totalitaryzmów Jerzy W. Borejsza (rocznik 1935) jest dzisiaj ostatnim, który ocalał z dwóch rozgałęzionych niegdyś rodzin. Gdy jego najbliżsi ginęli jako Żydzi z rąk Niemców, był małym dzieckiem. Nie był jeszcze pełnoletni, kiedy umarł Stalin. Już jako zawodowy dziejopis potrafił odnaleźć niedostępne dokumenty i nałożyć je na strzępy pamięci dziecka, na własne archiwum prywatne.

Jest też ostatnim, który zdążył porozmawiać z ministrami Mussoliniego i ambasadorami Stalina w krajach faszystowskich. W swojej najnowszej książce opowiada między innymi o tym, jak ten sam Rosjanin stalinizował i destalinizował ZSRR, i o tym, jak latem 1939 roku niemiecki dyplomata ostrzegał amerykańskiego polityka przed paktem Stalina z Hitlerem. Opisuje wiele wybitnych postaci polityki i nauki, które spotkał na swojej drodze. Nie brakowało historycznych postaci i wśród jego bliskich. Dzieje tej rodziny stanowią ważne fragmenty historii polskiej, żydowskiej i europejskiej.

Borejsza jest świadkiem wyjątkowym. Ostańcem.

[Wielka Litera, cop. 2018]