Może wiesz lepiej niż ja, jak nazywa się twoja choroba. Diamante odparł, że wie.

Jego choroba polegała na tym, że marzył o innym życiu i że przez to inne życie został zdradzony. Że je utracił i że utracił nawet marzenia. Że nie mógł sobie ich przypomnieć. Że wierzył, iż jego amerykańskie lata nigdy nie istniały. Że udawał, iż tylko mu się śniły. Bo kiedy coś jest przeszłością, co ją w świecie bieżącego dnia odróżnia od iluzji czy fantazji? Nawet jeśli coś istniało, potem przestanie istnieć, ocaleje tylko w pamięci. A jeśli nawet nie uda się jej zatrzymać w pamięci, to będzie tak, jakby to nigdy nie istniało. Utracić wspomnienia, dzień po dniu, w nieruchomej stałości nieba, w ramie okna. Przypisać je czyjemuś życiu, nie swojemu. Zapomnieć o złych rzeczach, żeby przeżyć, umniejszyć, wymazać okrucieństwa, rany, ból. Ale potem, żeby nie żyć kłamstwem, dokonać jeszcze surowszej selekcji. Zapomnieć o najbardziej intymnych gestach, najbardziej kochanych twarzach. Bo ból wspomnienia przymglonego nie jest tak przejmujący. To była pierwsza rzecz, jakiej nauczył się w Ameryce.*

---
* Melania Mazzucco, "Vita", przeł. Joanna Wachowiak, wyd. W.A.B., 2008, s. 461-462.