Trochę czasu już minęło, odkąd czytałem Rzymianka (Moravia Alberto (właśc. Pincherle Alberto)), trochę (dużo?) wrażeń już uleciało, ale coś tam pozostało.

Piękna nastoletnia Adriana jest przez matkę prowadzana do artystów, by pozowała im nago i zarabiała tak na życie - bowiem nie powiodło się owej matce na kilku frontach:

- sama nie zrobiła kariery modelki, bo oddała się pierwszemu lepszemu (dziecko realizuje więc ambicje rodzica)
- ojciec Adriany wcześnie umarł
- w domu wybitnie się nie przelewa
- a we Włoszech nastały czasy faszyzmu

Później Adriana zaczyna przejmować kontrolę nad swoim życiem - wykorzystując swoje ciało, oddając je mężczyznom za lepsze pieniądze, zostając niemal luksusową kurtyzaną. Równocześnie chyba po prostu lubi mężczyzn dla nich samych, pozostaje w relacji praktycznie uczuciowej z trzema całkowicie odmiennymi z charakteru i profesji - i stąpa po kruchym lodzie, ponieważ każdy z nich na swój sposób prowadzi życie mocno tkwiące w kontekście politycznym Włoch.

W recenzji O kobiecie słów kilka autorka jej pisze, iż Adriana ma "pięknie wyrzeźbiony kręgosłup moralny" - z tym bym jednak mocno polemizował. Zdaje mi się, iż raczej jest istotą amoralną, kierującą się instynktem i brakiem zahamowań, ale równocześnie naiwną i niehedonistyczną - po prostu żyjącą poza światem norm. Adriana zastanawia się:

"(...) dlaczego tyle jest goryczy i złości u ludzi podporządkowujących się zawsze pewnym zasadom i ideałom, a dlaczego ci, którzy ulegają słabostkom i których życie ma niejedną ciemną kartę, są zazwyczaj weseli i życzliwi dla innych." [253]

(zupełnie inne nastawienie, niż Alexa Portnoya ze słynnej powieści Rotha: "Dlaczego, do cholery, nie miałbym się trochę zabawić? Dlaczego najmniejsza rzecz, którą robię dla przyjemności, okazuje się być zakazana, podczas gdy reszta świata tarza się ze śmiechem w błocie?")

Oczywiście kwestią jest tu dobrowolność owego "podporządkowania zasadom i ideałom" - jeśli mamy poczucie, że zostały narzucone z zewnątrz, to jest to niewolą. Tak jest przeważnie, jeśli nawet słuszne i szlachetne ideały nie zostały logicznie przedstawione, tylko dane "bo tak". Podążanie za ideałami i kierowanie się zasadami, które uważamy za słuszne i piękne nigdy męką nie będzie (jakkolwiek ludzka natura może ciągnąć nas na "ciemną stronę").

Sama postać prostytutki ogniskować może w sobie bardzo wiele sprzeczności i punktów zapalnych dyskusji współczesnej. Głównym drażniącym różne strony dyskursu elementem jest chyba dobrowolność handlu własnym ciałem - z jednej strony jest to woda na młyn współczesnych obrończyń tzw. "sexworkingu", które postulują szacunek dla "najstarszego zawodu świata", z drugiej zaś obraza dla pewnych feministek, wg których taka profesja ZAWSZE łączy się z przymusem, sutenerstwem i jest szczytowym osiągnięciem systemu patriarchalnego w dziedzinie ucisku kobiety (absolutne uprzedmiotowienie jej przy wykorzystaniu najintymniejszej ze sfer). Ciężko mi tu coś skomentować poza tym, że istnieją kobiety oddające się dobrowolnie oraz istnieją kobiety, które są praktycznie terrorem do prostytucji zmuszane.

We wszystkim tym oburzać może jeszcze taka "prolajferska" w zasadzie postawa Adriany:

"Zawsze co dziecko, to dziecko, myślałam sobie. I nie ma takiej nędzy czy tak straszliwych warunków, czy takiej niepewności jutra, które mogłyby przeszkodzić kobiecie radować się, że wyda na świat żywą istotkę." [439]

Zdanie takie jak to jest dziś dyskutowane i nicowane na wszelkie strony. A jak wymownie brzmi w ustach "kobiety upadłej"!

Godna polecenia, skłaniająca do przemyśleń i dyskusji powieść.