„Mężczyźni mieli zawsze nad nami przewagę w przedstawianiu sprawy według swego gustu. Byli o tyle więcej od nas kształceni: pióro znajdowało się w ich rękach. Nie zgodzę się na to, że książki mogą czegokolwiek dowodzić” [1].

W czasach Jane Austen kobiety dopiero zaczynały publikować – wcześniej, jeśli chwytały za pióro, to najczęściej ich twórczość nie wychodziła poza szufladę. „Perswazje” to ostatnia i jedna z najbardziej dojrzałych powieści angielskiej pisarki. Widać w niej, jak rozwinęła się literacko Austen, a z pełnych humoru, ciętych ripost wyłania się obraz jej życiowych doświadczeń i emocjonalnych bagaży. Jane Austen znana jest jako autorka powieści z rozbudowanymi wątkami romansowymi, których akcja toczy się w kręgach uboższej arystokracji angielskiej na przełomie XVII i XIX wieku. Poczucie humoru i celność charakterystyk postaci oraz zjawisk społecznych cechują wszystkie opowiadane przez nią historie. Błyskotliwe uwagi oraz świetnie odmalowane tło społeczne epoki sprawiają, że mimo upływu wieków powieści Austen nadal ciekawią i bawią. W końcu natura ludzka niewiele się zmieniła przez kolejne epoki, a dawne konwenanse i zasady budzą zainteresowanie.

Anna Elliot - córka baroneta żyjącego ponad stan, powoli zaczyna dobiegać trzydziestki, a tym samym przekracza wiek, który oznacza młodość i szanse na korzystny mariaż. Wydawać by się mogło, że odkąd we wczesnej młodości za radą najbliższych odrzuciła zakochanego w niej ze wzajemnością młodzieńca, nic już jej w życiu nie czeka. Niespodziewanie jednak kłopoty finansowe ojca zmuszają ją do zmian w życiu. Dzierżawa rodzinnej posiadłości oznacza przeprowadzkę i odnalezienie się w nowych kręgach towarzyskich. Jednak nowe znajomości mogą równie dobrze wiązać się z odnowieniem starych…

„My niewątpliwie nie zapominamy was tak szybko jak wy nas. To zapewne bardziej nasz los niż zasługa. Nic nie możemy na to poradzić. My żyjemy w domu, w ciszy i zamknięciu, gdzie wystawione jesteśmy na łup naszych uczuć. Wy zmuszeni jesteście do wysiłku. Macie swój zawód, dążenia takie czy inne interesy, które natychmiast wciągają was z powrotem w życie i świat, a ustawiczne zajęcie i zmiany szybko zacierają wspomnienia” [2].

„Perswazje” to rodzaj kobiecego manifestu, żądania dla kobiet prawa do uczuć, do życia według własnej wrażliwości. To także smutny i przejmujący obraz kobiecego losu – braku możliwości wzięcia przyszłości we własne ręce i konieczności ponoszenia konsekwencji decyzji innych. Zamknięte w towarzystwie i kręgu najbliższych – rodziny i sąsiadów – XIX wieczne damy nie miały zbyt wielu możliwości na poprawę warunków bytowych. Mogły jedynie pogrążać się w stagnacji, starać się być pomocne i użyteczne, a najważniejszy – bo determinujący całe dorosłe życie – wybór, czyli wybór męża, często wiązał się z wygraną rozsądku nad sercem i uleganiem namowom bliskich. A jednak Austen woła o „Jedyny przywilej, o który upominam się dla kobiet – nie jest szczególnie godny pozazdroszczenia, nie powinniście go pragnąć – polega na tym, że my kochamy dłużej, kochamy, kiedy przedmiot naszej miłości już nie żyje lub nadzieja umarła” [3].

Jane Austen w ujmujący sposób opowiada o uczuciowych rozterkach i wyznaniach miłosnych. „Nie powiadaj, że mężczyzna szybciej zapomina niż kobieta, że jego miłość wcześniejszą ma śmierć. Nie kochałem żadnej prócz ciebie” [4]. Któż nie pragnąłby usłyszeć podobnych słów, przeżyć takiej miłości?

„Perswazje” czytane za każdym kolejnym razem przynoszą nowe przemyślenia i spostrzeżenia. Pozwalają dostrzec oprócz – znanej już dobrze chociażby z coraz nowszych ekranizacji powieści – historii romansu, także tło społeczne, skomplikowane relacje między bohaterami i głębokie portrety psychologiczne głównych postaci. Każda lektura utwierdza w przekonaniu, że w tej – niesłusznie mniej docenianej – powieści Austen odnaleźć można o wiele więcej niż refleksyjną opowieść o miłości.

[Recenzja została opublikowana na innych portalach czytelniczych]


[1] Jane Austen, „Perswazje”, przeł. Anna Przedpełska – Trzeciakowska, wyd. MG, 2022, str. 263.
[2] Tamże, str. 261.
[3] Tamże, str. 264-265.
[4] Tamże, str. 266.