Opowieści o charakterze niesamowitym czy - by sięgnąć po pojemniejszy termin włoski - fantastycznym zaczęły ukazywać się we Włoszech z niemal pięćdziesięcioletnim poślizgiem. Zarówno literatura schyłku oświecenia, jak i wczesnoromantyczna skupiała się przede wszystkim na kwestiach politycznych, a nieco późniejsza niemal już wyłącznie na sprawach zjednoczenia kraju. (...)

Wiek dwudziesty we Włoszech przynosi prawdziwy rozkwit gatunku w całej wielorakości form i bez większego ryzyka można stwierdzić, że każdy liczący się włoski pisarz miał przynajmniej jeden epizod fantastyczny. Dziewiętnastowieczne opóźnienie, czy raczej może przesunięcie w czasie, zaważyło na dojrzałości wyborów twórców, którzy bez obaw zaczęli sięgać po gatunek wcześniej uznawany za pomniejszy. (...)

Między dziewiętnasto- a dwudziestowiecznymi opowieściami fantastycznymi rysuje się wyraźna cezura, na którą z pewnością wpływ wywarł rozwój psychoanalizy. W wieku dziewiętnastym narracja była zobiektywizowana lub do obiektywizacji dążyła, między innymi poprzez zastosowanie chwytów strukturalnych, jak powieść szkatułkowa (...), lub tłumaczenie zajść uznawanych za niezwykłe wydarzeniami rzeczywistymi. (...)

Z pozoru solarna proza włoska przynosi zbieraninę potworów, z których kilka znalazło się w niniejszym zbiorze. Są wśród nich znane z innych literatur i tradycji wampiry (...) oraz wilkołaki (...). Są i potwory od początku do końca wykoncypowane, groteskowe w swoim eklektyzmie, nienawiązujące do konkretnej tradycji, za to tętniące południowoamerykańską wyobraźnią autora (...). Prawdziwym potworem okaże się pantera z późnodziewiętnastowiecznego opowiadania (...). Na czoło korowodu monstrów wysuwa się jednak kolomber (...), morski stwór, synonim zguby (...), wcielenie stracha, który skupia wszelkie ludzkie lęki. (...)

Niespodziewane, dotąd nieznane wątki, odległe od stereotypowych wizji paralelne światy, tajemny wymiar rzeczywistości dostępny tylko wybrańcom - to wszystko może dać nowe spojrzenie na włoską prozę, która wciąż potrafi zaskakiwać.*

___

* Katarzyna Skórska, "Włochy fantastyczne", w: Verga Giovanni, Saredo Luigia Emanuel, Di Giacomo Salvatore, Zena Remigio, Marrama Daniele Oberto, Capuana Luigi, Soffici Ardengo, Papini Giovanni (Papini Jan), Gozzano Guido, Bontempelli Massimo, Vittorini Elio, Pirandello Luigi, Landolfi Tommaso, Savinio Alberto, Moravia Alberto (właśc. Pincherle Alberto), Vigolo Giorgio, Buzzati Dino, Levi Primo, Bassani Giorgio, Malerba Luigi, Ceronetti Guido, Wilcock Juan Rodolfo, Tabucchi Antonio, Celati Gianni, Bufalino Gesualdo, Ortese Anna Maria, Mari Michele, Tarchetti Igino Ugo, Boito Arrigo, "Opowieści niesamowite z języka włoskiego (7)", przeł. Halina Kralowa, Katarzyna Skórska, Joanna Ugniewska, Anna Wasilewska, Państwowy Instytut Wydawniczy, 2023, s. 5-13.