Czego się do tej pory nauczyłem? Po ośmiu latach spędzonych w forpoczcie zmian w Chinach, wiedziałem z pewnością, że mam do czynienia ze społeczeństwem, w którym nie ma żadnych zasad - a ściślej mówiąc, istnieje ich wiele, ale nie są one przestrzegane. Mogło się zdawać, że Chinami rządzą wprawni showmani - pozory miały tu większe znaczenie niż rzeczywistość, zasady istniały po to, by je naginać, a sukces polegał na zbiciu z tropu przeciwnika. Ironia tkwiła w tym, że cały naród zdawał się walczyć z własnym cieniem. Podczas gdy większość obcokrajowców uważała Chiny za kraj zbyt scentralizowany, rządzony przez wszechwładną partię unoszącą się w centrum rozległego, monolitycznego państwa, ja wszędzie dostrzegałem rodzaj zinstytucjonalizowanego zamętu"*.


---
* Tim Clissold, "Mr China, czyli Amerykanin w Chinach", tłum. Lech Niedzielski, Muza SA, 2004, wyd. I, s. 176.