"Odruch warunkowy" jest jednym z opowiadań włączonych do zbioru "Opowieści o pilocie Pirxie". Przedstawia pewne doświadczenie, któremu jest poddawany Pirx, jeszcze zanim jako przyszły astronauta wyruszy na podbój kosmosu. Jest to tzw. "wariacka kąpiel" - zanurzenie człowieka w roztworze soli na tak długo, aż przestaje on odczuwać własne ciało. Strona fizyczna tego eksperymentu nie jest tak istotna jak to, co się dzieje z psychiką Pirxa. Izolacja, pozbawienie możliwości jakiegokolwiek "istnienia" sprawia, że Pirx zaczyna odczuwać świadomie rozpad swojego ciała na cząstki elementarne...

Opowiadanie jest znakomicie skonstruowane. Czas, jaki Pirx spędza w "wariackiej kąpieli", wydaje się płynąć niesamowicie szybko. Każda sekunda walki Pirxa z jego własnym ciałem sprawia, że czytelnik aż odczuwa ciarki na sobie. Głębia przemyśleń, to, co w sytuacji krytycznej czai się w umyśle człowieka, również zaskakuje... No i oczywiście, jak to u Lema bywa, ciekawe zakończenie... To wszystko sprawia, że opowiadanie jest godne polecenia!