Książka "Bramy Raju" J. Andrzejewskiego porusza wprawdzie problem współczesnego człowieka, który żyje w systemie totalitarnym. Niemniej jednak niesie ona ze sobą pozytywne emocje, w które - mam wrażenie - wyposażony jest spowiednik całej grupy "pielgrzymujących". Uważam, że o wiele bardziej interesującym kluczem interpretacyjnym jest problem tego, czy zło ukazane w powieści pochodzi od człowieka czy jest też siłą wyższą! Zostawmy totalitaryzm, o którym pisał już chyba każdy, a przyjrzyjmy się innym kartom powieści.