W życiu Marii Curie tyle jest cech wielkich, że chciałoby się je opowiadać jak legendę.
Jest kobietą, pochodzi z narodu uciśnionego, jest uboga i ładna.

Przemożne powołanie każe jej opuścić ojczyznę i jechać na studia do Paryża, gdzie żyje przez całe lata samotnie, borykając się i walcząc. Spotyka człowieka obdarzonego równym geniuszem, jak ona. Poślubia go. Ich związek jest wartości wyjątkowej pod każdym względem. Drogą upartych i najniewdzięczniejszych wysiłków odkrywają oni cudowny pierwiastek - rad. Ich odkrycie nie tylko rodzi nową naukę i nową filozofię, lecz również daje ludziom możność leczenia jednej z najstraszniejszych chorób. W chwili, kiedy ich sława ogarnia świat cały, na Marię spada okrutny cios. W ciągu sekundy śmierć zabiera jej niezrównanego towarzysza.

Mimo rozpaczy i fizycznych cierpień nie przerywa ona jednak pracy i wspaniale rozwija - sama - naukę, którą zapoczątkowali razem. Reszta jej życia jest już tylko nieustającą ofiarą. Rannym wielkiej wojny poświęca swe siły i zdrowie. Później dawać będzie swe rady, swą wiedzę i każdą godzinę swojego czasu uczniom, przyszłym uczonym, przybywającym do niej ze wszystkich stron świata. Po spełnieniu swej misji umiera wyczerpana - odtrąciwszy bogactwa, a zaszczyty przyjąwszy obojętnie.

Byłoby przestępstwem z mej strony zmienić w czymkolwiek tę historię do mitu podobną. Nie podaję więc ani jednego szczegółu, ani jednego zdarzenia, których autentyczności nie byłabym pewna, nie przeinaczam ani jednego zdania o charakterze zasadniczym. Nawet w tym, co się tyczy barwy jej sukien - ściśle przestrzegam prawdy... Fakty, które przytaczam, miały miejsce. Słowa zostały wypowiedziane. (...)

Chciałabym umieć wywołać obraz tej wiecznej uczennicy, o której Einstein mówił: "Pani Curie jest - z wszystkich ludzi na świecie - jedynym nie zepsutym przez sławę człowiekiem". Chciałbym umieć pokazać, jak szła ona przez to swoje zdumiewające życie, prosta i nieskazitelna, prawie obojętna wobec jego niezwykłości, prawie niewrażliwa na swój własny los.

E.C.*


---
* Ewa Curie: "Maria Curie", tłum. Hanna Szyllerowa, wyd. PWN, 1983.