Autobiografia Vladimira Nabokova stanowi klucz do całej jego twórczości. Jedynie dzięki niej czytelnik ma szansę dostrzec w doświadczeniach bohaterów powieści i opowiadań echa wydarzeń z życia pisarza. Ma też szansę zetknąć się z jego refleksjami wyrażanymi już nie w imieniu fikcyjnych postaci, tylko we własnym, a więc mogącymi pomóc w interpretacji dzieł literackiej fikcji.

Zarazem autobiografia ta nie jest czymś gatunkowo odmiennym od Nabokovowskich powieści i opowiadań.
Jest to memuarystyka wyjątkowo literacka, napisana wysmakowanym, eleganckim stylem, pełna efektownych chwytów, fałszywych tropów i chytrze zastawionych na czytelnika pułapek. Znajdujemy tu także "prafabułę" wielu Nabokovowskich utworów, którą jest wygnanie z raju dzieciństwa i próba jego odzyskania. Jednym ze środków wiodących z powrotem do edenu jest literatura, literatura najwyższej miary intelektualnej i artystycznej, a przy tym ogromnie zmysłowa i niezwykle skuteczna w ewokowaniu przeszłości.

"Pamięci, przemów" to ostateczna, najpóźniejsza wersja autobiografii, jedno z najważniejszych i najwspanialszych dzieł wielkiego pisarza.

Leszek Engelking

[Muza SA, 2004]