Saszka i Kolka - bracia Kuźmionysze, to: cztery ręce, cztery nogi, dwie głowy i jedna wspólna dusza. Jedenastoletnich braci bliźniaków poznajemy jesienią 1944 roku, gdy walczą o przetrwanie w przepełnionym podmoskiewskim domu dziecka. Marzeniem dzieci jest to, żeby choć raz, choć na sekundę, dostać się do sanktuarium tegoż domu, tj. do krajalni chleba; bynajmniej nie po to, aby się najeść, ale żeby nasycić oczy widokiem chleba i poczuć jego oszałamiający zapach. Tylko tyle i aż tyle.

Aby zrozumieć fabułę książki, należy cofnąć się do 1936 roku; wtedy to obszar Czeczenii został przez władze Związku Radzieckiego ogłoszony autonomiczną republiką ZSRR, co pociągnęło za sobą przymusową kolektywizację, ateizację narodu, a także czystki i mordy dokonywane na elicie i inteligencji kraju. W czasie II wojny światowej część Kaukazu została opanowana przez wojska niemieckie, zwolennicy niepodległości Czeczenii, licząc na pomoc, podjęli współpracę z Niemcami. W odwecie w 1944 roku Stalin zdecydował o likwidacji republiki, zabiciu partyzantów, pacyfikacji czeczeńskich wsi oraz wysiedleniu ludności cywilnej do Kazachstanu i na Syberię.

Obszar Kaukazu cechował się wysokimi walorami krajobrazowymi i przede wszystkim urodzajną ziemią. Dobry Wujek Stalin postanowił go zrusyfikować, osiedlając tam bezdomnych i niepokornych Rosjan. W tym właśnie momencie historii znajdują się bliźniacy Saszka i Kolka, którzy stają się uczestnikami rozgrywki Stalina z Narodem Czeczeńskim, jako należący do zasiedlających jeszcze „ciepłe” gospodarstwa wypędzonych.

Plan Stalina tylko w teorii był genialny, w praktyce liczne grupy czeczeńskich partyzantów nadal koczowały w górach Kaukazu i w ramach odwetu dokonywały krwawych masakr na nowo przybyłych.

Najbardziej gorzka w tej powieści jest prawda, że to nie zamierzchła przeszłość, ale teraźniejszość tego regionu. Reperkusje prowadzonej przez ZSRR polityki dają się odczuć i dzisiaj, należy choćby wspomnieć atak terrorystyczny na moskiewski teatr na Dubrowce czy zbrojny zamach na szkołę w Biesłanie. Nadal w wojnie dorosłych cierpią i giną niewinne dzieci.

„Nocowała ongi chmurka złota” to książka Anatolia Pristawkina, który wie, o czym pisze, bo rzecz jest częściowo oparta na jego biografii. To głęboko humanistyczna powieść o antywojennej wymowie, autor nie opowiada się po żadnej ze stron konfliktu, wyraża tylko głęboki smutek i zadaje światu naiwne pytanie o sens prowadzenia zbrojnych konfliktów.