„Chrześcijańska herezja dualizmu [...] zaginęła bezpotomnie pod mieczem Turków i w ogniu dominikanów. Nie była to religia pozbawiona cech szlachetnych. Nauczała wartości fundamentalnych cnót; z całą odwagą starała się uporać z niepokojącym zagadnieniem tajemnicy zła. Ale była to religia pesymizmu. Była pozbawiona jakiejkolwiek nadziei, a taka religia nie może przetrwać, chyba że będzie podtrzymywana sztucznie. Albowiem Nadzieja jest konieczną dziedziną religii. Sama Wiara i Miłość nie wystarczą.

Cóż to była za tradycja [dualizm]? Gdzie i kiedy się rozpoczęła? Jej narodziny miały miejsce w dalekiej przeszłości: kiedy człowiek po raz pierwszy świadomie spojrzał na świat, ujrzał, że jest on zły i zadał sobie pytanie, jak takie zło jest możliwe i dlaczego Bóg, jeśli jest Bóg, mógł na to pozwolić. Oto problem wobec którego musi stanąć każdy myśliciel religijny, a tylko nieliczni mogą go rozwiązać”.

(fragment książki)


„Manicheizm średniowieczny” w niezwykle pasjonujący sposób przedstawia dzieje i myśl głównych dualistycznych herezji średniowiecza, pozostających pod wpływem idei starożytnego manicheizmu. Zgodnie z jego podstawową myślą świat i człowiek powstał z odwiecznej walki dwóch pierwiastków: dobra i zła, ducha i materii. Idee manichejskie wywarły wieloraki wpływ na kulturę europejską i trudno zrozumieć je bez poznania ich źródła.

Książka Runcimana ma charakter przede wszystkim historyczny, niemniej jej treść stanowi również wnikliwą próbę zgłębienia tajemniczych słów św. Pawła: „... muszą być wśród was herezje...” (1 Kor 11,19). Runciman staje się nie tylko przewodnikiem po drogach zamierzchłej przeszłości, ale uczy także tolerancji i zrozumienia dla innych poglądów.


Steven Runciman (ur. 1903) – absolwent Trinity College w Cambridge i wykładowca na tym uniwersytecie. Jeden z najwybitniejszych znawców średniowiecza oraz historii i sztuki Bizancjum, a przy tym znakomity pisarz. Wśród wielu tytułów, które opublikował i które cieszą się ogromnym zainteresowaniem Czytelników, w Polsce ukazały się następujące: „Dzieje wypraw krzyżowych”, „Schizma wschodnia”, „Wielki Kościół w niewoli”, „Ostatni renesans bizantyjski”, „Upadek Konstantynopola”.

[Wydawnictwo Marabut, 1996]