Nie przypadkiem w tytule tej książki znalazła się data jej powstania. Stało się tak przede wszystkim dlatego, że "Dziennik 1954" jest kroniką określonego czasu, i to czasu jak na dziennik wyjątkowo krótkiego: nie jednego roku nawet, lecz zaledwie jednego kwartału, okresu od 1 stycznia do 2 kwietnia 1954. Stało się tak też dlatego, że w postaci książki dziennik Tyrmanda ukazał się po raz pierwszy po ćwierćwieczu od napisania, w roku 1980 i autor pragnął zaznaczyć ten dystans. Stało się tak wreszcie chyba dlatego, że rok 1954 był w biografii i twórczości Tyrmanda rokiem przełomowym.
[...]
Kim zatem był Tyrmand w roku 1954? To zależało do punktu widzenia. Dla niektórych był nikim, człowiekiem przegranym, któremu powinęła się noga. Wariatem, co nie chce zrozumieć dziejowej konieczności i nie bierze udziału w realizacji postulatów socrealizmu. Dla niektórych był barwną postacią Warszawki, cynicznym bikiniarzem w kolorowych skarpetkach, arbitrem elegancji, propagatorem zachodnich nowinek. Dla niektórych wreszcie był Tyrmand wzorem postawy niezłomnej, człowiekiem, który niedostatek i brak możliwości publikowania przedłożył nad ewentualną karierę i zaszczyty - z lojalności dla swoich przekonań. Co ciekawsze, autor w trakcie dziennika sam - zależnie od nastroju chwili - patrzy na siebie z tych trzech perspektyw.
[...]
(...) Tyrmand piewca jazzu i mody egzystencjonalnej wyrasta bowiem na kartach swojego dziennika na kronikarza bieżącego czasu, który wie i pamięta, jak było dawniej, i który korzysta z każdej okazji, żeby nawiązać przerwaną ciągłość, przypominać tradycję, własną osobą świadczyć o jej istnieniu. (...) Tak też można czytać ten dziennik: jako kronikę zagrożonej kultury*.


---
* Jan Zieliński, "Tyrmand 1954", [w:] Leopold Tyrmand, "Dziennik 1954", wyd. Res Publica, Warszawa 1989, str. 5-7.