Jest to pierwsza część dylogii, na którą składa się również "Góra Bogów".

Akcja powieści rozgrywa się w latach 80. XIX wieku. Główny bohater, Stefan Szolc-Rogoziński, ukończywszy studia, wyrusza razem z przyjacielem, Klemensem Tomczekiem (geologiem), na pierwszą polską wyprawę badawczą do Afryki.

Mimo krytyki ze strony Aleksandra Świętochowskiego i początkowych trudności podróżnicy docierają do Kamerunu, skąd planują wyruszyć do legendarnego i owianego tajemnicą Bajongu. Niestety, nie wiedzą, że z rozkazu Bismarcka, szykującego się do podboju kolonialnego Afryki, każde ich działanie ma zostać stłumione w zarodku, a oni sami - oczernieni i skompromitowani.

Zdani wyłącznie na siebie, muszą przeciwstawić się nie tylko żelaznemu kanclerzowi, ale także zabójczemu klimatowi i powszechnej niechęci tubylców, dla których każdy biały człowiek jest wcielonym diabłem i najgorszym złem...

"W poszukiwaniu tajemniczego Bajongu" jest zbeletryzowaną opowieścią o pierwszych polskich badaczach Afryki, gorących patriotach i zapaleńcach, którzy z miłości do ojczyzny i nauki potrafili poświęcić wszystko, nawet to, co bezcenne i niepowtarzalne - własne życie...

Powieść Mrówczyńskiego (wydana w 1955 roku), choć nie wolna od propagandy, jest przede wszystkim wielkim hołdem złożonym Rogozińskiemu, Tomczekowi i kilku innym Polakom, których wyprawa do obcego i dalekiego kraju była zgodna z poglądami głoszonymi przez pozytywistów - pracy u podstaw i pracy organicznej.