Przejmujący obraz dramatu pokolenia inteligencji radzieckiej przełomu lat 60. i 70., a zarazem całego społeczeństwa

Tragiczne losy pięciu przyjaciół - fizyka, lekarza, pisarza, rzeźbiarza, saksofonisty - tworzą kafkowską wizję świata, gdzie wszechobecna władza okalecza jednostki i naród. Życie bohaterów podporządkowane jest nie zawsze zrozumiałym prawom systemu. Ale w przeciwieństwie do metaforycznych sytuacji z "Procesu" czy "Zamku" radziecka władza jest realna, namacalna, a jej absurdalne nakazy i zakazy dotykają konkretnych ludzi. Wszystkie postawy – próby kontestacji zastanego porządku, bezowocne wysiłki nadania mu ludzkiej twarzy, emigracja wewnętrzna, konformizm czy flirt z władzą - kończą się klęską. Nie można ucywilizować nieludzkiego systemu, nie można "robić swojego" w kraju zwycięskiego socjalizmu. Wszystko służy umacnianiu molocha. Z każdego wynalazku można zrobić bombę, z każdego wiersza i melodii – hymn. Jedynym wyjściem jest ucieczka. Utrata złudzeń i marzeń prowadzi w końcu do dramatycznego pytania: Czy jestem godny ojczyzny? A czy ojczyzna jest godna mnie?


"Cóż za bogactwo stylistyki i wyrafinowany warsztat literacki! Aksionow z wdziękiem Bułhakowa łączy i przeplata prozę poetycką, poezję, fantasmagorię, rozbudowaną metaforykę z językiem potocznym, posuniętym do granic żargonu".
"Le Monde"


Wasilij Pawłowicz Aksionow urodził się w 1932 roku. Jego rodzice byli ofiarami stalinowskich represji. Matka, Jewgienija Ginzburg, profesor uniwersytetu w Kazaniu, spędziła kilkanaście lat w obozach pracy. Głośne stały się jej wspomnienia więzienno-obozowe "Stroma droga", tłumaczone na wiele języków zachodnich, wydane również w Polsce w drugim obiegu. Wasilij mieszkał z matką tylko w latach 1948-50, kiedy osiedliła się w Magadanie. Nazwa tego miasta, budząca w swoim czasie grozę, widnieje na świadectwie ukończenia przez przyszłego pisarza szkoły średniej. Po studiach medycznych w Leningradzie i czterech latach pracy w zawodzie lekarza Aksionow poświęcił się literaturze.

Jego proza stawała się coraz bardziej krytyczna wobec radzieckiej rzeczywistości, nawet jej forma kłóciła się z obowiązującymi kanonami. Aksionow eksperymentował, sięgał po nowe środki wyrazu, po fantastykę, groteskę. Coraz ostrzejsze szykany sprawiły, że w roku 1980 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Obecnie odwiedza Rosję, gdzie przywrócono mu obywatelstwo i ukazują się jego książki.

Twórczość Aksionowa rozwijała się w opozycji do dziedzictwa epoki stalinizmu, była wyrazem sprzeciwu wobec form życia radzieckiego, jego instytucji, etyki, obyczajowości, sztuki i literatury, skrępowanych socrealistycznymi zakazami i nakazami. Do najbardziej znanych należą głośne powieści poświęcone moralnym dylematom młodego pokolenia ("Koledzy", "Gwiaździsty bilet", "Apielsiny iz Marokko") i opowiadania zebrane w tomach "Katapul’ta", "W pół drogi do księżyca". Na emigracji powstały m.in. powieści "Wyspa Krym", "Bumażnyj piejzaż".

Głośna trylogia "Moskiewska saga", epicka opowieść o moskiewskiej rodzinie inteligenckiej w latach stalinizmu, z siłą tołstojowskiej narracji i emocjonalnym bogactwem "Doktora Żywago" ukazuje historię ludzi walczących o przetrwanie. Porównywane z "Wojną i pokojem" tomy "Pokolenie zimy", "Wojna i więzienie", "Więzienie i pokój" okrzyknięto najgłośniejszym wydarzeniem literackim ostatniego dziesięciolecia.

"Oparzenie", najsławniejsza i najwybitniejsza powieść Aksionowa, stała się bezpośrednią przyczyną emigracji pisarza.

Najnowszą powieść, "Nowy słodki styl", znakomity "poemat dygresyjny prozą", w którym pisarz dokonuje rozrachunku ze swoim emigracyjnymi latami i oddaje tragizm emigracyjnego losu, krytyka nazwała "wielką amerykańską powieścią napisaną przez Rosjanina". Dzieło ukaże się jeszcze w 2000 roku nakładem Wydawnictwa Amber.

[z obwoluty]

[Amber, 2000]