Rec. Katarzyna Lipska
Ocena: 5/6

Chociaż na szczytach list bestsellerów króluje dziś przede wszystkim literatura faktu – reportaże, biografie, zbiory tekstów publicystycznych – wydaje się, że zmęczone ciągłym przyjmowaniem informacji społeczeństwo zaczyna zwracać się ku innym rejonom książkowego świata. Rozsądek, racjonalizm, tak właściwe zarówno dzisiejszemu życiu codziennemu, jak i kulturze współczesnej, kojarzymy masowo z obowiązkiem, z zaganianą codziennością. W literaturze szukamy więc czegoś więcej – magii, kolorów, naturalnego porządku.

To z pewnością jeden z powodów, dla których ogromnym zainteresowaniem i popularnością cieszą się dziś zbiory i opracowania przeróżnych mitologii, ludowych podań i legend z całego świata. Im odleglejsza jest dana kultura od naszej, tym lepiej. Opracowane przez Johna Bierhorsta Baśnie latynoamerykańskie, wydane w sygnowanej przez National Geographic serii Baśnie etniczne, są tego idealnym przykładem.

Autor, człowiek nie tylko światły, ale i wytrwały, doskonale zdaje sobie sprawę z charakteru i oczekiwań dzisiejszych czytelników. Sięgając do jego dzieła, owszem, chcą znaleźć tam świat piękny, kolorowy, baśniowy – ale muszą mieć pewność, że czytane przez nich historie autentycznie istnieją w indiańskiej świadomości od wieków, że nie są jedynie wymysłem badacza ich kultury. Ot, rozsądek bierze górę. Co robi zatem John Bierhorst? We wstępie przedstawia rzetelny stan badań, przywołuje ustalenia wcześniejszych eksploratorów Ameryki Łacińskiej, ich publikacje, a także – co niezwykle istotne szczególnie dla zupełnie nieobeznanego z tamtejszą rzeczywistością odbiorcy – kreśli wstępny obraz tamtejszego folkloru, przybliża jego specyfikę. Zanim przystąpimy do lektury legend dostajemy zatem niezbędne tło kulturowe, przygotowane skrupulatnie, precyzyjnie, a przy tym komunikatywnie i zrozumiale także dla laika.

Zgromadzony przez Bierhosta materiał, będący w dużej części zasługą wcześniejszych ekspertów od latynoamerykańskiego folkloru, robi naprawdę imponujące wrażenie. Ponad sto legend, podań, bajek to owoc wieloletnich poszukiwań i starań wybitnego znawcy kultury azteckiej. Opracowane zostały bardzo solidnie, nie gubiąc nic, zdaje się, z oryginalnej świeżości i literackiej wartości. Język i styl, w jakim zostają nam zaprezentowane, zmuszają do zastanowienia i podziwu nad niewątpliwym talentem tłumaczy i redaktorów – to teksty czysto literackie, czarujące słownictwem i plastycznością obrazu. Co ważne, baśnie uporządkowane są w sposób chronologiczny, a każda z nich posiada dodatkowo adnotację, z którego państwa i regionu pochodzi. Dzięki temu, poza niewątpliwym charakterem lektury luźnej, relaksującej, mogą też, w zależności od potrzeb, stać się wygodną pomocą naukową dla początkujących pasjonatów kultury ludowej Ameryki Łacińskiej.

Doniosłość i znaczenie tej publikacji wynika przede wszystkim z jej niesłychanej kompleksowości, z dokonanej przez autora syntezy kultur od wieków współistniejących na amerykańskim kontynencie i tworzących niezwykle niejednorodną mieszankę. Tak szerokie zebranie i zestawienie ze sobą baśni i legend z całego Nowego Świata, przygotowane specjalnie z myślę o przeciętnym czytelniku, nie miało dotąd miejsca. Warto więc docenić wysiłki jego autora i zanurzyć się w fascynującym świecie indiańskich baśni, tak słabo znanych w naszych szerokościach geograficznych.