"Organista z Ponikły" to jedna z mniej znanych nowel Sienkiewicza i zarazem jeden z najbardziej przygnębiających jego utworów. Opowiada o wiejskim muzykancie Antonim Kleniu, który po długim i burzliwym życiu zyskuje wymarzona posadę organisty w parafii Ponikła. Jest to dla niego źródłem podwójnej radości, gdyż nowo uzyskane zaszczytne stanowisko pozwala mu bez kompleksów podjąć starania o rękę ukochanej kobiety (panny Olki ze wsi Zagrab).

Niestety, zimową nocą podczas powrotu z Zagrabia do Ponikuły dochodzi do tragedii...