Wokulski znalazł się w stanie mistycznym, poczuł w sobie i na sobie działanie Erosa kosmogonicznego, o którym trzydzieści lat później napisze książkę odmieniec pokroju Wokulskiego, chemik z wykształcenia i marzyciel z zamiłowania, Ludwig Klages.

Erosem kosmogonicznym Klagesa zachwycali się Buber, Benjamin, Rilke i Heidegger. Wokulski zachwyciłby się Erosem na pewno, równie mocno jak Prus, bo Wokulski Erosa kosmogonicznego doświadczył na ciele i w duszy, a Prus z cierpień Wokulskiego świetnie zdał sprawę tym bardziej, że i jego dusza była udręczona. Klages uwielbiał i cytował przy każdej okazji Hölderlina:

Kto pierwszy, kto pierwszy
miłosne więzy popsuł
zrobiwszy z nich kajdany?
Psuje, z własnej woli,
ogień z niebios kradnąc.
Śmieli się, głupcy, wzgardziwszy
ścieżkami śmiertelnych.
Wybrali butę,
by bogom być równi.

A Erosa kosmogonicznego poprzedził Klages mottem z Novalisa: „Zewnętrze jest wnętrzem w stanie tajemnicy”.

Ludwig Klages, mądry, choć nieco zadufany w sobie, filozof niemiecki, zbyt łatwo pomstujący na „błędy” Platona, komentując słowa Diotymy i słowa Sokratesa w Uczcie, pytał, czy to prawda, że kiedy jedna osoba kocha drugą osobę, to kocha w niej piękno, dobroć i cnotę. Ludwig Klages odpowiedział: nie! Każdy przecież wie, że im miłość mocniejsza i głębsza, tym mniej szuka się powodów kochania i każdy też wie, że kochający może odkryć w ukochanej wiele wad i słabostek, a jednak...
Kochający nie chce wcale, by ukochana wad się swych pozbyła, przeciwnie, kocha ją z wadami i ułomnościami, a nawet się przeraża, jeśli znikają, bo wtedy czegoś mu brakuje w image ukochanej. Możliwe jednak, że dobro, piękno i cnota, odczute i przeżywane, legły u początków miłości.

Kto jednak kocha osobę, która przypominałaby wszystkie inne ze względu na dobro, piękno i cnotę? Osoba kochana, jako kochana, winna się raczej wyróżniać spośród innych. Dla Ofelii istniał tylko jeden Hamlet, dla Heloizy – Abelard, dla Dantego – tylko jedna Beatrycze, tylko jedna Julia dla Romea. Kiedy ta jedna jedyna osoba znika, przepada lub umiera, dla drugiej osoby wszystko znika, przepada i umiera. Kłamie ten, kto twierdzi – pisał w uniesieniu Ludwig Klages – że miłość zależy od piękna lub cnoty (uniwersalnej) osoby, którą się kocha. W ten sposób rozum zniekształca „pierwotny stan erotyczny”. W ten sposób rozum przemienia uniesienia duszy w afekt rozsądkowy nakazujący kochać „z rozsądku”.

***

Zaspokojenie (chwilowe) popędu seksualnego wymaga kopulacji dwóch osób, natomiast sytuacja pozwalająca wniknąć ciału i duszy w gorejący krąg upojenia erotycznego do kopulacji się nie ogranicza. Może się to upojenie zdarzyć na sam widok osoby ukochanej, płci odmiennej lub tej samej, albo na widok zwierzęcia, albo na widok rośliny, albo z powodu aromatu, w czasie degustacji wina, albo z powodu posłyszanego dźwięku, albo kiedy dotknęło się zroszonej deszczem gałązki jabłoni. To może się zdarzyć na jawie albo w najgłębszym śnie. To świętuje swe orgie w czas wiosennej burzy, podczas oglądania nocą gwiaździstego nieba, w gradobiciu, w rozpalonych zachodem górskich pasmach, w falach rozbijających się o nadmorskie skały.

***

Eros kosmogoniczny przypomina „upojenie dionizyjskie” Nietzschego, ale też Odę do radości Schillera – powiadał Klages – a ten, w kogo Eros kosmogoniczny wstąpił, czuje, że przeniknął go rodzaj „prądu elektrycznego porównywalnego w tym wypadku do magnetyzmu, który powoduje, że dusze nawet najbardziej od siebie oddalone, mogą się odnaleźć”. Eros kosmogoniczny jak przeniknie, potrafi zdziałać bardzo wiele, na przykład przekształcać czas i przestrzeń, łącząc to, co, wydawałoby się, nigdy połączyć się nie zdoła, mianowicie bieguny świata.


---
Wokulski w Paryżu (Rutkowski Krzysztof (ur. 1953))

Fragmenty Klagesa: http://www.gnosis.art.pl/numery/gn06_klages_eros.h​tm