„Matka” to powieść o losach młodych rosyjskich rewolucjonistów, widzianych oczyma Pelagii Niłowny Własowej, matki jednego z nich, Pawła Własowa. Rewolucjoniści przedstawieni są jako naiwni idealiści, którzy nie zważają na represje, jakby ich poświęcenie miało cokolwiek wnieść do sprawy wyzwolenia ludu roboczego. Z takim romantycznym nastawieniem nie sposób zrobić rewolucję, za to łatwo trafić do więzienia, na zesłanie lub szubienicę.

W powieści brakuje wyraźnego tła społeczno-politycznego, a walka o nowy ład przedstawiona jest wyłącznie w kategoriach moralnych, jako walka dobra ze złem, której wynik zależy tylko od oświecenia i uświadomienia robotników. Sprawia to, że powieść jest sentymentalna i pokazuje bardzo uproszczony, naiwny obraz rzeczywistości. Tak widzi sprawę Pelagia Własowa, która nie lubi niezrozumiałych dla niej dyskusji społeczno-politycznych, prowadzonych przez jej syna z towarzyszami i woli ckliwe opowiastki o prawdzie, sprawiedliwości i świetlanej przyszłości. Awersja do „uczonych” rozpraw ma podkreślić jej prostoduszność, ale czyni tę postać infantylną. Pelagia powinna być raczej siostrzyczką Pawła Własowa niż jego matką.