Tytułowy duch irredenty to nie postać z baśni i legend, to "dążenia do powtórnego złączenia w jeden organizm państwowy ziem zamieszkałych przez wspólnotę etniczną." - tak napisała tłumaczka powieści Zazdrośni (Márai Sándor) Teresa Worowska w posłowiu. Traktat w Trianon po pierwszej wojnie światowej miał dramatyczne skutki dla Węgier. Państwo straciło dwie trzecie obszaru i około dwie trzecie ludności. Ten dramat Węgrzy odczuwają do dzisiaj. W 1937 roku, kiedy Sandor Marai pisał powieść "Zazdrośni", rana była świeża.

Akcja powieści będącej kontynuacją powieści "Zbuntowani"(pisałam o niej w poprzedniej czytatce) toczy się dwadzieścia lat później. Poznajemy rodzinę Garrenów. Dziwną, tajemniczą familię. Do domu rodzinnego w mieście, które znalazło się poza granicami Węgier, zjeżdżają się dorosłe dzieci, bo umiera ojciec rodu.
Tak w skrócie wygląda fabuła powieści, w której niewiele się dzieje. Marai przedstawia czytelnikom postaci dramatu i poprzez ich osoby poznajemy losy narodu. Naród, który został tak dramatycznie okaleczony, jest ciężko chory. Marai pokazuje patrycjuszowską rodzinę Garrenów w stanie rozkładu. Stary świat umiera, odchodzi w niebyt.

"Zazdrośni" są powieścią realistyczną, ale jest to realizm szczególny. O kondycji społeczeństwa dowiadujemy się poprzez analizę poszczególnych postaci, członków rodziny Garrenów. Wszyscy oni są jacyś "dziwni", każdy ma jakiś defekt psychiczny, który sytuuje go w świecie przedstawionym. Bracia Peter, Tamas, Albert, Edgar, siostra Anna, tajemniczy kuzyn Sebestyen i firma rodzinna, która nie miała prawa funkcjonować, niezwykły "globalny" biznesmen Emmanuel. Tu Marai ucieka od realizmu, bo jego powieść nie jest prostą opowieścią, to przypowieść o przemijaniu i trwaniu, o walce nowego ze starym, o konieczności zmian.

Cykl powieści Sandora Maraia nosi tytuł "Dzieło Garrenów". To nieokreślone dzieło objawia nam się w słowach Petera do Anny: "My, Garrenowie, zawsze łatwo poświęcaliśmy szczęście dla jakiejś niejasnej idei czy roli albo dzieła, jak mawiasz. Wiem, że świadomość własnej rangi jest jednym z warunków tego dzieła." Czym więc jest owo "dzieło Garrenów"?
Aby próbować znaleźć odpowiedź na to pytanie trzeba zanurzyć się w prozę Maraia, wejść do świata, który przemija, zachwycić się językiem. Proza wymagająca, ale warto.