Fiodor Dostojewski, wybitny rosyjski powieściopisarz, żył i tworzył w XIX wieku, w epoce pozytywizmu. Tragiczne koleje losu ukształtowały nie tylko jego światopogląd, który – pod wpływem pobytu na dziesięcioletnim zesłaniu do obozu pracy na Syberii – z afirmacji socjalizmu ewoluował w stronę chrześcijaństwa i rosyjskiego nacjonalizmu. Odcisnęły również piętno na całej jego twórczości. W prozie Dostojewskiego, w jego manierze dogłębnej psychoanalizy bohaterów, niejednorodności ich kreacji, widać ślady osobistych doświadczeń autora, także tych z lat dzieciństwa, naznaczonego alkoholizmem i domowym terrorem ojca.

Ta dociekliwość psychologiczna stanowi znak rozpoznawczy jego wszystkich powieści. Nie inaczej jest w przypadku „Biesów”, wydanych w 1873 r. To wybitne dzieło, klasyfikowane jako powieść filozoficzna, jest trzecim – po „Zbrodni i karze” oraz „Idiocie” – jakie napisał po powrocie z zesłania. Potem były jeszcze „Młodzik” i „Bracia Karamazow”, wszystkie uznawane dziś za perły literatury klasycznej.

„Biesy” stanowiły odpowiedź Dostojewskiego na szerzącą się w XIX wieku w Rosji ideologię nihilizmu, zarówno w wymiarze moralnym, jak i politycznym. Widział w niej wielkie zagrożenie. Naczelnym nihilistą uczynił w powieści jednego z głównych bohaterów, Piotra Wierchowieńskiego, zwolennika anarchizmu, głoszącego konieczność obalenia rządu i przewrócenia zastanego porządku społecznego po to, by ustanowić socjalizm. Jednakże postacią, której charakterystykę przedstawia autor na pierwszych kartach powieści, jest ojciec Wierchowieńskiego, Stiepan Trofimowicz. Początkowo może wydawać się, że cała opowieść będzie utrzymana w tonie nieco humorystycznym, ironicznym, dobrotliwie prześmiewczym, gdyż taką aurę buduje Dostojewski, przedstawiając go jako człowieka nieco pokracznego, niedoszłego poetę, którego fascynacje polityczne krążą wokół liberalizmu, a który za sprawą swej bierności i niespełnionych ambicji staje się symbolem dekadencji rosyjskiej inteligencji w XIX wieku.

Prócz bohaterów głównego wątku powieści, jak wspomniani wyżej Stiepan Trofimowicz i jego syn Piotr, w „Biesach” pojawia się mnóstwo innych, niezwykle barwnych postaci, reprezentujących różne światopoglądy, niekiedy całkiem się wykluczające. Kreśląc ich portrety, Dostojewski przedstawił wachlarz postaw i poglądów rosyjskich rewolucjonistów.

Mimo że „Biesy” to powieść z epoki pozytywizmu, można dopatrzyć się w nich ponadczasowej aktualności, co jest znamienne dla wielkich dzieł literatury klasycznej. Niezależnie od kwestii czysto politycznych oraz mimo tego, iż nastała inna epoka, inny świat, upadł socjalizm oraz najgroźniejsze totalitaryzmy, które w pełni rozkwitły w XX wieku, pewne przedstawione tu aspekty życia jednostki w społeczeństwie są i pozostaną niezmienne. Także i dziś bowiem człowiek wykorzystywany jest do celów politycznych, niejednokrotnie będąc marionetką w rękach rządzących. W tym znaczeniu „Biesy” są uniwersalnym traktatem o rewolucji, ale również filozoficzną rozprawą o naturze człowieka, o jego zdolności do zła, zwłaszcza gdy odrzuci istnienie Boga w imię nihilistycznych idei. Sposób interpretacji tematu jest tym, co najbardziej intryguje w prozie Dostojewskiego. Dogłębna analiza psychologiczna bohaterów, rozbudowane opisy akcji, narracja nasycona pięknem słowa, to wszystko charakteryzuje nie tylko omawianą pozycję, ale całą twórczość tego pisarza, przez niektórych nazywanego prorokiem swoich czasów. Wszak to właśnie autor „Biesów” zapowiedział niejako powstanie stalinowskiego totalitaryzmu.

Rzecz jasna powieść ta nie należy do kategorii łatwych i rozrywkowych, wymaga od czytelnika podstawowej wiedzy historycznej, zaangażowania i skupienia. Jednakże satysfakcja z możliwości obcowania z wielkim dziełem należącym do kanonu literatury klasycznej jest niezmiennie ogromna.