Książka: Gulasz z turula

Krzysztof Varga to człowiek rozdarty emocjonalnie między dwiema ojczyznami. Imieniem składa hołd miejscu, gdzie mieszka na co dzień, czyli Polsce, natomiast nazwisko wywiedzione jest z węgierskich korzeni pisarza. Popękana tożsamość znajduje odzwierciedlenie w jego najnowszej książce - „Gulasz z turula”. Tym razem powieściopisarz pokusił się o napisanie przejmującego eseju, który traktuje o historii, a także pozycji Węgier we współczesnej Europie. Varga wypatrzył skrywane od wieków tajemn...

Krzysztof Varga - z pochodzenia i Polak, i Węgier - bierze się za bary z węgierskością. Analizuje narodowe cechy, boleśnie punktuje ich małostkowe, megalomańskie, nostalgiczne aspekty, a wszystko to otacza plastycznymi opisami wykwintnych potraw. Bardzo łatwo "Gulasz z turula" odczytać jako kpinę z naszych "bratanków". Wygodnie jest kraj, na którego historię, kuchnię - ba, nawet sportowe osiągnięcia - patrzy się czasem z podziwem, kraj, który nie tak dawno stawiano za gospodarczy wzór region...

Sięgnąwszy po książkę Krzysztofa Vargi „Gulasz z turula”, początkowo miałem wrażenie obcowania z dobrze napisanym przewodnikiem turystycznym, którego podstawowym założeniem było pokazanie Węgier od strony kulinarnych doznań. Umieszczenie w tytule utworu nazwy węgierskiej potrawy wydawał się niejako definiować tekst już na samym jego początku. Gdy jednak przełamałem opór przed rzekomym obcowaniem z czymś, co na pierwszy rzut oka miało mnie zachęcić do odwiedzenia tego kraju, by poznać jego walor...

Któż lepiej zrozumie i bardziej obiektywnie opisze duszę kraju niż człowiek, który tkwi w nim połową swoich korzeni? Ta połowa sprawia, że kraj jest mu wystarczająco bliski, by mógł widzieć i czuć to, czego obserwator z zewnątrz może się tylko domyślać, zaś ta druga, cudzoziemska - że dana mu jest możliwość zachowania dystansu do opisywanych spraw. Autor „Gulaszu z turula” jest potomkiem dwóch narodów, od niepamiętnych czasów związanych ze sobą w popularnym porzekadle. Czy rzeczywiście „Polak, W...

Krzysztof jest Polakiem, Varga jest Węgrem. Razem wprowadzają nas w mity i realia madziarskich dziejów, oprowadzają po zaułkach oraz promenadach Budapesztu, zagłębiają się w zrozumienie sumienia i pomników Węgrów, a także ich nostalgii. Bolesny dla Madziarów, fascynujący dla Polaków, esej Krzysztofa Vargi o traumach i bohaterstwach tak bliskiego, a przecież ciągle mało znanego nam narodu jest jednak drogą do zrozumienia Węgrów, których kochamy - nie znając! Gorąco polecam, choć w niejednej sprawie podyskutowałbym nie tyle z Krzysztofem, co raczej z Vargą. Najchętniej wszakże powłóczyłbym się z Autorem tych uroczych opowieści po Budzie i Peszcie, zaglądając do tak smacznie przez niego opisywanych knajpek i winiarni.

Tadeusz Olszański


Polacy deklarują, że kochają Węgrów, lecz gdy spytać, skąd ten afekt, sensowna odpowiedź pada równie rzadko jak deszcz w Sudanie. Historia Madziarów nie jest w dzisiejszej Polsce lepiej znana niż dzieje Basków, choć Rzeczpospolita przez stulecia graniczyła z Koroną Świętego Stefana, o czym zdajemy się zapominać. Krzysztof Varga przywraca nam pamięć o Węgrach, co samo w sobie jest godne pochwały, lecz jeszcze zacniejszy jest sposób, w jaki to czyni. "Gulasz z turula" nie jest bowiem zwykłym historycznym esejem, lecz wadzeniem się z madziarskością, którą Autor z racji pochodzenia nosi w sobie. A że i polskość w sobie nosi, więc widzi więcej, sięga głębiej, odczuwa boleśniej, bo przecież inną ma perspektywę spojrzenia niźli Madziar z obojga Madziarów zrodzony. Doprawdy świetna książka.

Robert Makłowicz

[Wydawnictwo Czarne, 2008]

Życie dla niego jest jak woda w termach: zdrowa, ale jak się za długo posiedzi, to może zaszkodzić na serce; przyjemna, ale jednak trochę śmierdzi; przychodzi się tu codziennie i moczy w tej wodzie dla zdrowia, ale w pewnym momencie przestaje się przychodzić, bo się umiera. --- * Krzysztof Varga, "Gulasz z turula", Wydawnictwo Czarne, 2008, s. 15.