Książka: Życie i los

I wreszcie jest! Monumentalna, wielowątkowa, niekiedy patetyczna, chwytająca za serce i napełniająca przerażeniem - nie zawaham się powiedzieć: wielka powieść rosyjska (radziecka). Peanami nie powinno się zaczynać recenzji, ale nie potrafię się powstrzymać. Niewiele bowiem możemy wyłuskać pereł literatury rosyjskiej okresu bujnie rozwijającego się komunizmu. Okazuje się, że jednak są, chociaż ich droga do czytelnika była zazwyczaj bardzo trudna i okrężna. Taką samą trudną drogę przeszło "Życ...

Ździebko mało zachęcająco brzmiała dla mnie zapowiedź tej książki. Tematyka wojenna jakoś mi się ostatnio przejadła, holocaust i dzieje żydowskiego narodu nigdy nie pociągały mojej wrażliwej duszy. Natomiast jestem fanem literatury rosyjskiej, toteż przemogłem się bezproblemowo. "Życie i los" może zaintrygować już choćby samą świetną przedmową Adama Pomorskiego. Przedmową rzucającą światło na meandry losu maszynopisu powieści, konfiskatę wszystkich jego kopii przez KGB wskutek donosu, dwie n...

Są takie powieści, po których przeczytaniu słów brakuje recenzentom. Są takie Książki, po których zamknięciu chciałoby się powiedzieć jedynie: „reszta jest milczeniem". „Życie i los" to właśnie taka opowieść, arcydzieło takiej klasy, że cokolwiek o nim napiszę, dotknę może jednej setnej tego wszystkiego, co czytelnik w nim znajdzie. W przedmowie Adama Pomorskiego można przeczytać, że powieść ta została w Związku Radzieckim skonfiskowana i dotyczyło to nie tylko jej maszynopisów, ale nawet ka...

"II wojna światowa, front wschodni. Moskwa, Saratów, Kazań, Kujbyszew. Stalingrad. Starcie dwóch totalitaryzmów. I losy ludzi - członków jednej rodziny, którzy próbują przetrwać w okopach, gettach, obozach i łagrach, w rosyjskich miastach i wsiach.

Na wielkość książki Grossmana składa się przenikliwość, niewiarygodna, przerastająca miarę epoki śmiałość myśli - i ostrość widzenia. Racja życia, niespójnego, poszczególnego, fragmentarycznego, uwikłanego w sprzeczności i słabości, ironicznego w swych próżnościach i szaleństwach, oślepiająco czystego w odruchu dobroci - wyraża się w tej powieści we wspaniałym ciągu szkicowanych portretów. To one przede wszystkim pozostają w pamięci czytelnika, torują drogę refleksji pisarza. Wielka to tradycja prozy i dziennikarstwa: wielka jak prawda".

Adam Pomorski


"Ta książka jest jednym z najcięższych oskarżeń systemu radzieckiego, jakie kiedykolwiek sformułowano".

"The Wall Street Journal"


"»Życie i los« to nie tylko śmiała i mądra książka; jej walorem jest też to, że została napisana z prawdziwie czechowowską finezją".

"Prospect Magazine"


Wasilij Grossman (1905-1964) urodził się w Berdyczowie na Ukrainie, w inteligenckiej rodzinie pochodzenia żydowskiego. Z wykształcenia chemik, pracował jako inżynier w Zagłębiu Donieckim. Debiutował w 1934 roku. W latach 1935-1940 wydał trzy zbiory opowiadań oraz dwie części trylogii "Stiepan Kolczugin" o rewolucji z 1905 roku i I wojnie światowej. Po wybuchu II wojny światowej został korespondentem wojennym. Za udział w bitwie pod Stalingradem uhonorowano go orderem Czerwonej Gwiazdy. Pierwsza powieść Grossmana, "Za słuszną sprawę", ukazała się w odcinkach w 1952 roku (wyd. pol. 1959). Do końca lat pięćdziesiątych autor pracował nad "Życiem i losem". W 1961 roku maszynopis skonfiskowano. Jeden z egzemplarzy udało się przemycić na Zachód; powieść została wydana w 1980 roku we Francji. Publikacji w Rosji doczekała się dopiero po upadku komunizmu. W ostatnich latach na świecie rośnie zainteresowanie tą książką. W Hiszpanii trafiła na listę bestsellerów. Ostatnia powieść Grossmana, "Wszystko płynie", ukazała się w samizdacie w 1973 roku (wyd. pol. w drugim obiegu 1984).


[W.A.B., 2009]