Dodany: 15.01.2007
|
Autor: Astral
W formie niemal komiksowej dociera do polskiego czytelnika, opracowany przez Zhang Chenga, epizod słynnej powieści chińskiej „Wędrówka na Zachód”, która w XVI wieku wyszła spod (...) pędzelka Wu Cz’eng-ena, poety i prozaika z epoki Ming. To liczące sto obszernych rozdziałów arcydzieło o tematyce fantastyczno-mitologicznej do dziś spełnia wielką rolę w kulturze Chin i wywiera wpływ nawet na codzienne obyczaje, ukazując akceptowane nadal na Dalekim Wschodzie wzorce zachowań. Fragmenty „Wędrówki na Zachód”, przetworzone w utwory operowe, uchodzące dziś za klasyczne dzieła opery chińskiej, oraz utwory plastyczne, filmowe i literackie, przyswojone zostały przez miliony ludzi, spośród których wielu nie umiało w ogóle czytać.
Taki fragment właśnie stanowi „Opowieść o Małpie prawdziwej i Małpie nieprawdziwej”. (...)
Warto przypomnieć, że najobszerniejsza dotąd wersja dzieła Wu Cz’eng-ena ukazała się nakładem Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” – „Małpi bunt” (1976) i „Wędrówka na Zachód” (1984). Wyboru wątków z oryginalnego dzieła i ich opracowania oraz przekładu dokonał Tadeusz Żbikowski, który także opatrzył obie, składające się na całość, publikacje wstępem i posłowiem.
Wu Cz’eng-en był miłośnikiem folkloru, przez lata zbierał opowieści i legendy. Nic więc dziwnego, że tworząc dzieło swojego życia sięgnął do autentycznych wydarzeń, które od wielu już stuleci stanowiły ulubione źródło inspiracji twórców ludowych. W VI wieku buddyjski mnich Huan-tsang (w wersji indyjskiej zwany Tripitaką) przedsięwziął podróż do Indii, aby zdobyć i sprowadzić do Chin księgi kanonu buddyjskiego. Wędrówka trwała siedemnaście lat, a jej trasa biegła przez ponad pięćdziesiąt państw i państewek. Podróż uwieńczona została powodzeniem – jej historycznie zaświadczonym plonem było przeszło sześćset ksiąg buddyjskich przywiezionych do Chin. Huan-tsang pozostawił też potomnym dziennik owej wyprawy – „Notatki z wędrówki na Zachód dokonanej za panowania wielkiej dynastii T’ang”.
Wersja Wu Cz’eng-ena, która powstała w tysiąc lat później, stanowi dzieło o zupełnie innym charakterze – wyszukane pod względem literackim, nasycone bogactwem fantastycznych obrazów. Towarzyszami podóży mnicha buddyjskiego – głównymi bohaterami utworu są: Wspaniały Król Małp Su Wu-k’ung, Czu Pa-tsie z głową wieprza, Piaskowy Mnich Sza-seng oraz smok, za swe dawne przewiny wobec bogów zamieniony w konia.
Wędrowcy spotykają na swej drodze krwiożercze demony, czarowników przeobrażających się w różnorodne, groźne postacie i staczają z nimi wciąż nowe boje. Głównym, najbardziej przebiegłym i najskuteczniejszym obrońcą mnicha buddyjskiego jest Su Wu-k’ung, Wspaniały Król Małp, Pan Jaskini Wodnej Zasłony na Górze Kwiatów i Owoców, Wielki Mędrzec Równy Niebu, Strażnik Sadu Cudownych Brzoskwiń etc. Etc. W epizodzie przedstawionym w niniejszej publikacji występuje on jako Małpa Prawdziwy.
Wspaniały Król Małp zrodzony został przez siły nadprzyrodzone z cudownego kamienia. Stał się wodzem plemienia małp, doznał licznych przygód w Krainie Podziemi, na dnie Wschodniego i Zachodniego Oceanu, w Podziemnym Królestwie Ciemności, wzniecił w Niebie bunt przeciwko najpotężniejszemu z potężnych – Nefrytowemu Cesarzowi. Uzyskał wielkie godności i utracił je za sprawą rozbudzonego w nim ducha sprzeciwu, szaleńczej natury, i dlatego, że przeciwstawiał się utartym regułom i ogólnie poważanym autorytetom. Ukarany przez bogów, stał się ostatecznie pokornym, ujarzmionym sługą mnicha buddyjskiego, zachowując jednak całą lotność umysłu i przebiegłość. Obdarzony nadprzyrodzonymi mocami ducha i siłą ciała w zakresie niedostępnym zwykłym śmiertelnikom, jest niedościgłym wzorem bohater ludowego, uosobieniem buntu, ale i rozumu. Do dziś w chińskiej astrologii i symbolice małpa zachowuje szczególnie wysoką pozycję.
„Gdybyśmy chcieli porównać »Wędrówkę na Zachód« z jakimś utworem kręgu kultury europejskiej”, pisał Tadeusz Żbikowski, „najbardziej zbliżona pod niektórymi względami byłaby »Odyseja«. Co prawda inne są cele wędrówek w obu utworach, ale przeszkody napotykane przez ich bohaterów, walki z potworami, pomoc płynąca ze strony bóstw, kuszące bohaterów syreny lub chociażby przemiany postaci ludzkich w zwierzęce upodobniają do siebie losy mitologicznych bohaterów »Wędrówki na Zachód« i »Odysei«”.
[Alfa, 1987]