Książka: Opium

Recenzent: Maria Długołęcka-Pietrzak József Brenner, urodzony w 1887 roku węgierski lekarz psychiatra, prozaik i dramatopisarz znany pod literackim pseudonimem Géza Csáth, był niemalże rówieśnikiem „naszego” Witkacego – i zdaje się, że porównywalnie wpłynęła na niego rozbuchana artystycznie atmosfera europejskiego modernizmu. Za młody, by zbratać się z ówczesnymi fascynującymi kręgami literackimi, za stary, by dołączyć do klarującej się w latach pierwszej wojny światowej nowoczesnej awang...

Géza Csáth (właśc. József Brenner, 1887-1919) to jeden z najciekawszych pisarzy węgierskich początku XX wieku. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Szabadce (dziś Subotica), wojwodińskim miasteczku na południowych kresach Węgier, gdzie krzyżowały się kultury, religie, narodowości.

Był prozaikiem, krytykiem muzycznym i bacznym kronikarzem budapeszteńskich scen, kompozytorem, domorosłym skrzypkiem i pianistą, dobrze zapowiadającym się lekarzem psychiatrą, entuzjastą teorii Freuda. Był także dandysem, maniakiem seksualnym, morfinistą, a wreszcie mordercą i samobójcą.

Tom "Opium" ukazuje dwa oblicza Csátha. W pierwszej części przedstawiamy garść jego najlepszych opowiadań, lirycznych i niepokojących zarazem, często inspirowanych psychoanalizą. Drugą część stanowią fragmenty dzienników, które pozwalają zajrzeć w głąb psychiki autora – nasycony erotyzmem zapis życia artysty targanego typowymi dla przełomu wieków niepokojami, kronika szaleństwa narkomana, bezskutecznie walczącego z nałogiem.

Całość dopełniają przenikliwy esej Elżbiety Cygielskiej oraz wygłoszona nad trumną Csátha mowa pogrzebowa jego kuzyna, znanego węgierskiego prozaika i poety Dezső Kosztolányiego.

[Państwowy Instytut Wydawniczy, 2016]